22^nd Abhanga आता केशी राजा हेचि विनवणि । date 10^th Jan 2013 Added to Abhanga for Abhanga a week.

blog address :http:// tukaramasteachings.blogsopt.com

Contact e-mail add ress is rgphadke@gmail.com

Please Note that For Marathi Readers the details have been also given after

" the Teaching and meaning of the Abhanga “ i.e. at the end of English version.

अभंगाचे मराठीत स्पष्टीकरण इंग्रजी स्पष्टीकरणानंतर दिले आहे.

This is the first Abhanga posted in this new year.

आता केशी राजा हेचि विनवणि । मस्तक चरणी ठेवितसे ॥ १ ॥

देह असो माझा भलतियें ठायी । चित्त तुइया पायीं असों द्यावें ॥ २ \\

काळाचें खंडण घडावें चिंतन । तनमनधन विन्मुखता ॥ ३ ॥

कफ वात पित्त देह अवसानीं । ठेवावी वारूनिं दुरुतें हिं ॥ ४ ॥

सावध तों माझीं इंद्रियें सकळ । दिली एक वेळ हाक आधीं ॥ ५ ॥

तुका म्हणी तूं या सकळाचा जनिता । येथें ऐक्यता सकळांसी ॥ ६ ॥

Verbatim Translation :-

O'Keshirajaa ( Lord Krishna) I am saluting you by putting my head at your feet and I have only this request ( as described in the following verses) || 1 ||

Let my body be placed in any condition; but let my mind be at your holy feet ||2||

In order to overcome the Death, let my mind think only about you . Let me develop detachment from body, mind and wealth || 3||

Please save me from the diseases that result from the imbalance of Phlegm, Bile and Wind || 4 ||

You have given me a call earlier and now my all the senses are alert.||5||

Tuka says that you are the Creator of all these senses, body mind etc and in this aspect all are one || 6 ||

Meaning of the Abhanga :-

We all know that Sant Tukarama maharaj was a liberated soul.( knowledge of Parabrahman means direct experience of the same. Once this occurs nothing is unknown to such a personality. He is called BrahmadyaanI in spiritual language.) 
Like all liberated souls he also has the desire that the people around should also be free from all problems , painsand troubles. Most probably he has written this Abhanga for this reason; by coming down to our level where the God and the disciple are two different entities. ( We live in duality)

At this moment , all of us are at the  living in this dual state and thus we feel that the God is separate from us. In this abhanga Sant Tukarama maharaj is praying to the God to give us the boon of proper thinking ability.

In the first two stanzas Tukarama Mahaaraja says " O'lord I pray to you by putting my head on your holy feet.  Let my body ( and also mind) be in any state or situation; but let it ( my mind ) think only about you.

Here Tukarama Maharaja has used the word “ ( Chitta चित्त) “ . Chitta is that part of our mind where all the memories are stored in the form of  seeds. These are the memories collected in this birth as well as in  many previous births. When the desire in the form of seed manifests (because of some reason ) then we call it as “ inspiration” . Afterward our power of reasoning (बुद्धी ) decides what action is to be taken on the thought thus generated  and then we act . In fact we are continuously adding to this storage of desires in the seed form.

Once we complete the action, there are two outcomes. First outcome  is the  enjoyment or suffering. The other outcome is the formation of memory about the experience gained. This memory can manifest again in future and cause the repeat scenario 

.For example if we eat a sweet , the immediate outcome is the pleasure experience and the other outcome is the formation of the seed (memory of this experience). Later  on  (may be after many years) this seed may germinate because of some pictrue, or any  other reason. At that time our Dr. may have told us to avoid the eating of sweets. Still such a desire does manifest and acting on this impulse could be dangerous then.

Samarth Ramadasa says in his famous treaty “ Dasabodha” that the cause of birth is nothing but the desires that were not satisfied. The association of desires is thus the cause of our birth.

If we want to become liberated from the cycle of birth-death then necessary condition is “ only the desire to meet God should be stored in the mind.” . The desire for God is a good desire .

That is why in these stanzas; Tukaram Maharaj says that let the body be in any state or situation( Healthy, or not healthy, Young or old, Awake or sleeping in the dream state); but let my mind be there only at your holy feet.

.

One of the special characteristic of our mind is “ Once it thinks of something very intensely then it does not remember anything else.”

However even if our mind intensely desires for something; it is our experience that this intensity reduces as the time passes. This happens due to the power of God called माया शक्ती “Maya Shakti “. By virtue of this power we consider our visual world as real  and God as unreal. Under this illusion we spend all our energy to pursue the material welfare aspects only . These  give us  temporary feeling of  happiness to our body and mind. This happens almost unknowingly in our life.

But if one becomes aware of the transient nature of all the things and then becomes uninterested in body pleasures or pains, and in addition to this there is also an intense desire for the experience of God ; then what continuously occupies such person's  mind is only the thought about God.

Since there are no other desires; such a person may in this very birth itself attain liberation. This means that he will become free of the need of going through the cycle of births and deaths.

For this reason Maharaj is praying in the 3^rd stanza for “ continuous remembrance of God “ in the mind.

In order to understand the meaning of the 4^th stanza, it is necessary to remember that first the mind entertains the thoughts of diseases and the body follows.Diseases are  another obstacle in the  path of devotion.
Our routine experience tells us that even a slight headache or  cold causes our mind to think about nothing but the remedy to get well soon. No other though will occupy our mind when we are not well. 
The body gets diseases as an out come of our past actions( Done in this birth as well as in the previous  births.) The Ayurveda ( the Indian science of medicine) says that the body falls sick because of the imbalance of three namely Phlegm, Bile and Wind .
Once one is sick he is unable to remember or concentrate on the thought  of God. .

There is a famous incident described in the life of Sri. Ramakrishna Paramahansa.

Sri. Totapuri mahaaraja , the guru of Sri. Ramakrishna Paramhansa once fell sick from dysentery. He was so much fed up with the troubles (since he could no more concentrate on Brahman.) that he thought it best  to leave his body by drowning himself in the water of in the river Ganga. But where ever he went in the water ; he found that the water was only knee deep. At this stage  he had a vision of God and subsequently got the clarity that " even for a liberated person, all actions and happenings in his life are taking place only as per the wish of God."

Obviously Sant Tukarama knows this and therefore maharaj also prays in the 4^th stanza of the abhanga that let there be a  proper balance of Phlegm,Bile and wind;  so that the body will not be diseased. (Body includes mind also). 
It is well known that the body falls sick because of disturbed mind.

That is the reason why the Hathayogis concentrate on the body strength. There is a famous Sanskrit saying “" शरीर आद्यं न खलु सर्व धर्म साधनात्‌ "

The last important point to remember is “ the real disciple is the one who has surrendered  everything to the God. He always thinks that whatever happens, happens as per the will and wish of his God and everything belongs to the God."
 It is very clear that Sant Tukarama maharaj has this kind of attitude of mind. That is why he is praying to God for detils  described in earlier stanzas of this abhanga.

This also means that we should have this kind of attitude.At least we can strive for developing it.

However for some persons , a few question can arise in their mind such as “ What is the usefulness of any efforts in this case? Is there really a need to put any efforts? Etc. It is possible that Maharaj has also faced these questions. He is stating the answer for such question in the last 5^th and 6^th stanzas of the abhanga..

He says “O ' god I have not forgotten that you have given me a call (caution) earlier. I know that I should reign my five senses i.e. be aware of the demands coming from my five senses and put all efforts so that I will not get carried away to satisfy their demands ; thus I am alert now.

Liberation from the vicious cycle of birth and death is the most important and difficult goal of human life. Naturally lot of efforts is necessary for reaching this goal.

Here the "call " means the serious pain causing incidents that occure in our life. When such an incidents occur; most of us remember the God and pray to Him to help us But soon we forget this call. And we also forget that we ourselves were the cause of these sufferings and do not put efforts to avoid the repetitions. 
 Awareness of the demand of the senses and mind and acting in such a fashion that our action will not be a cause for future suffering is in our hands only. This is the effort required to be put by us. It is entirely in our control to put these efforts. Tukarama Maharaja is therefore saying that he is alert now ; in the last stanza of the abhanga.

Tukaram maharaj has surrendered himself to the holy feet of Lord Panduranga . He therefore says (prays) in the last stanza “ O'Lord you are the sole creator of all this. All are therefore yours only. “ Bless me with whatever I have asked above.”

Conclusions: The teaching of this abhanga.

From this abhanga we learn that we should live in this world by doing the following actions and with below described way of thinking.

1) Everything belongs to God so I should not get too much attached to the worldly things  
2)  What ever happens , happens as per the will and wish of God. I am not the real doer.Therefore I should put my best efforts for doing anything  
3) I should also put efforts to keep my body and mind free of diseases by doing exercises , meditation, reading the right kind of books etc. 
4) Most important is the to put efforts to reign our mind and do not get carried away with desires.


अभंगाचे मराठीत स्पष्टीकरण :-

आता केशी राजा हेचि विनवणि । मस्तक चरणी ठेवितसे ॥ १ ॥

देह असो माझा भलतियें ठायी । चित्त तुइया पायीं असों द्यावें ॥ २ \\

काळाचें खंडण घडावें चिंतन । तनमनधन विन्मुखता ॥ ३ ॥

कफ वात पित्त देह अवसानीं । ठेवावी वारूनिं दुरुतें हिं ॥ ४ ॥

सावध तों माझीं इंद्रियें सकळ । दिली एक वेळ हाक आधीं ॥ ५ ॥

तुका म्हणी तूं या सकळाचा जनिता । येथें ऐक्यता सकळांसी ॥ ६ ॥

अभंगाचा सखोल अर्थ :-

           आपण जाणतोच की तुकाराम महाराज हे स्वत: ब्रह्मज्ञानी होते पण सर्वच संतांनाइतर बद्ध       जनांचाही उद्धार व्हावा हीच ईच्छा असते तशी त्यांना पण आहे. हा अभंग त्याच कळवळ्य़ाने लिहिलेला आहे.

आपण द्वैतामधे आहोत म्हणजेच भगवंत व आपण वेगळे आहोत असे आपल्याला वाटते. ह्याच द्वैताच्या भूमिके मधून ह्या अभंगामधे भगवंताला महाराज एक विनवणी करताहेत. ती विनवणी विवेक विचार घडावा ह्यासाठीच आहे. ह्या विवेका साठीच येथे मार्गदर्शन केलेले आहे. कसे ते अभंगाचा अर्थ पाहिला की कळते.

अभंगाच्या पहिल्याच दोन चरणांत महाराज म्हणतात की हे केशीराजा ( कृष्णा पांडुरंगा) तुझ्या चरणी मस्तक ठेवून माझी हीच विनवणी आहे की माझा हा देह कश्याही परिस्थिती मधे राहू दे; पण माझे चित्त मात्र तुझ्या पायांठायीच राहू द्यावे..

येथे मना ऐवजी चित्त हा शब्द वापरला आहे. ह्याचे कारण हेच असावे की आपल्या चितामधेच प्रथम वासनेचा बुडबुडा वर येतो. त्यालाच स्फुरण असे नांव आहे. ह्या स्फुरणावर पुढचे सर्व कार्य घडते. (बुद्धि काय करायचे ह्याचा निर्णय देते. मगच कार्य प्रत्यक्षात घडते.)

चित्तामधेच सर्व वासना; फक्त ह्या जन्मा मधल्याच नव्हेत तर पूर्वीच्या अनेक जन्मांनधल्या; बीजरुपाने साठवलेल्या असतात. आपण कळत वा नकळत सकाम कर्म करून त्यांमधे भरच घालत असतो.

कर्म केले की त्याचे दोन अंकूर तयार होतात. त्यातल एक वासनेचा व दुसरा भोगाचा.

उदा. जर आपण पेढा खाल्ला तर भोग मिळतो तो गोडिचा व मनामधे पेढ्य़ाच्या चविच्या आठवण रुपाने वासना चित्तामधे बीजरूपाने साठवली जाते. ती कधीतरी वर येते व तोच भोग पुन: भोगावासा वाटतो.

समर्थ रामदास म्हणतात " जन्म घेणे वासनेच्या संगतीने" व ह्याच कारणासाठी "चित्त " हा शब्द येथे आलेला आहे.

जर जन्ममरणाच्या फेîrÉÉ मधून सुटका हवी असेल तर चितामधे अशी कांही साठवण व्हायला हवी जेणेकरून नव्या वासना तेथे साठवल्याच जाऊ नयेत. अर्थात हरीनाम , भगवंताचे रूप, हेच जर चितामधे सतत असेल तरच हे घडू शकते. म्हणून महाराज म्हणतात की " हे कृष्णा माझे चित्त हे तुझे पायी असो दे" .एवढे पुरे.मग माझा देह कोणत्याही परिस्थितीत कां असेना त्याला माझी हरकत नाही. आपला देहा कॊणत्या स्थितीत आहे हे आपल्या हाती नसते. बालपण, तरूणपण, वार्धक्य ह्या देहाच्या निरनिराळ्या अवस्था, तसेच शरीराच्या जागृत , स्वप्न , सुषुप्ति ह्या अवस्था.ह्या सर्वामधे माझे चित्त तुझ्या पायी असावे ही प्रार्थना ह्या ठिकाणी आहे.

आपल्या मनाचे वैशिष्ठ्य हे जरी आहे की त्याला एखाद्या गोष्टीचा जर ध्यास लागला तर मग ईतर काही सुचत नाही तरी ही स्थिति फार वेळापर्यंत टिकत नाही . माया ह्या भगवंताच्या शक्तीच्या जोरामुळे माणूस शरीराचे सुख, मनाचे सुख, पैसा ह्यामधेच गुंततो. हे अगदी नकळत व सहजपणे होत असते. . जर तन, मन व धनाच्या बाबतीत विन्मुखता म्हणजे विरक्ति आली व भगवंताच्या भेटिची आस लागली तर मग मात्र चित्त्तामधे फक्त भगवंतच उरतो किंवा उरेल. "जन्ममरणापासून सुटका होणे म्हणजेच " काळाचे खंडन अथवा नाश -मृत्यूवर विजय होय.” ह्यासाठीच " तुझे चिंतन माझ्याकडून होवो " हे मागणे अभंगाच्या तिसîrÉÉ चरणामधे आहे.

चौथ्या चरणाचा अर्थ समजण्यासाठी हे पण लक्षांत घ्यायचे की मन पण स्वस्थ निरोगीच रहायला हवे. मनाच्ह्या विकारामुळेच खरेतर शरीरास रोग होतात हे आपण जाणतोच. ह्या शिवाय पूर्व कर्मानुसार शरीर धारणा झाली की त्याला रोग आजार हे कधितरी होणारच. आपला नेहमीचाच अनुभव आहे की थोडे जरी डोके दुखले किंवा सर्दीने पछाडले तर केंव्हा एकदा बरा होईन एवढाच विचार मनामधे घोळत रहातो.. आयुर्वेदाप्रमाणे जेव्हा कफ, वात, पित्त ह्यांचे संतुलन बिघडते तेंव्हा माणूस आजारी पडतो. आजार झाला की मग भगवंताचे स्मरण करणे कठीण होते

श्री. रामकृष्ण परमहंसांचे गुरु तोतापुरी एकदा डिसेंट्री ने आजारी झाले व एवढे त्रासले की गंगेमधे देहविसर्जनासाठी गेले. पण त्यांना आढळले की पाण्यात ते बुडूच शकत नव्हते. मग त्यांना कळले की अगदी ब्रह्मज्ञानी असला तरी त्याचे जगामधले य्ववहार हे भगवंताच्या ईच्छे प्रमाणेच घडत असतात. हे अर्थातच तुकाराम महाराजांना माहीत आहे व म्हणूनच महाराजांनी अभंगाच्या ४ थ्या चरणांत प्रार्थना केली आहे की हे देवा मला देहाच्या आजारपणांपासून दुर ठेव.

हठयोगामधे म्हणूनच सर्वप्रथम शरीरस्वास्थ्याकडे लक्ष केन्द्रित करतात.

" शरीर आद्यं न खलु सर्व धर्म साधनात्‌ " हे संस्कृत वचन सुप्रसिद्ध आहे.

येथे आणखी एक गोष्ट लक्षांत घ्यायची आहे ती म्हणजे खरा भक्त हा भगवंताला अनन्य भावे शरणागत असतो. जे जे कांही घडते ते भगवंताच्या ईच्छेप्रमाणे घडत आहे ही अश्या भक्ताची धारणा असते. महाराजांची हीच धारणा आहे म्हणून त्यांनी भगवंताला वरीलप्रमाणे विनवणी केली आहे म्हणजे भगवंताठायी अनन्य भाव पण

असायला हवा

मग आपले प्रयत्न काय असावे? प्रयत्नांची खरच गरज आहे कां? हे प्रश्न पुढे येऊ शकतांत. असे प्रश्न महाराजांनाही पूर्वी पडले असणारच. त्याचे उत्तर पण त्यांना मिळाले होते तेच ह्या पुढच्या ५ व ६ चरणांमधे येते.

महाराज म्हणतात " मला माहीत आहे की माझे मन इंद्रियांच्या मागे न जाऊ देणे म्हणजेच वासनांना मी बळी पडायचे नाही हा प्रयत्न मी करायला हवा. देवा तू ह्याबद्दल पुर्वी मला हांक देऊन हे सांगितले आहेस व ते मी विसरलेलो नाही. मी ह्याबाबत सावधच आहे.”

श्रेय ( जे प्राप्त करायचे आहे ते अम्ररत्व किंवा ईश्वराची भेट ) हे भक्ताचे मुख्य फार मोठे ध्येय आहे म्हणून प्रयत्न पण तसेच पराकाष्टेचे लागत्तात. हे प्रयत्न करण्याची बुद्धीदेणाराही भगवंतचच आहे.

हेच समजण्यासाठी आपल्या जीवनात अनेक कठीण प्रसंग येतात. हीच भगवंताची हांक होय. पण ही भगवंताची हाक फार थोडेजण ऐकतात. . आपली वासना काय आहे हे पाहाण्याचे सावधपण ठेवणे हाच खरा प्रयत्न होय. हा प्रयत्न करणे आपल्या हाती आहे.

म्हणुनच तुकाराम महाराज शेवटी म्हणतात की हे पांडुरंगा तुच सर्वाचा निर्माता आहेस. ह्याबद्दल सर्वांचे एकमतच आहे.

हे सर्व ध्यानी धरूनच महाराजांनी हा विनवणीचा अभंग लिहिला आहे.

अभंगाची शिकवण :

या अभंगावरून आपण हेच शिकतो की " आहे तितुके देवाचे " , " कर्ताकरविता तो भगवंतच आहे" हे समजून रहावे. त्याचे स्मरण सतत ठेवण्याचा प्रयत्न करत रहावे. प्रयत्नांना तोच यश देईल हि खात्री ठेवावी" मगच मनुष्य जन्माचे सार्थक होईल.ह्या शिवाय आपले प्रयत्न शरीर व मन दोन्ही निरोगी रहावे ह्यासाठी तर हवेतच. म्हणजेच रोज पुरेसा व्यायाम , ध्यान, योग्य ग्रंथांचे वाचन सत्संग इत्यादी हे पण करायला हवेत.

तसेच मुख्य प्रयत्न हे मनावर ताबा मिळवण्यासाठी करायला हवेत त्यासाठीच " जे जी घडते त्याचा कर्ता मी नाही तर भगवंतानेच मला आलेले प्रत्येक काम दिले आहे व मी ते नीटच करेन " ही धारणा सतत जागी ठेवायची आहे.

Print this Article