मराठी 62B post अभंग :- अवघ्या वाटा जाल्या क्षीण । कळीं न घडे साधन 
Dt 30th  April 14.
Blog address : http: // tukaramasteachings.blogsopt.in
Contact mail address is rgphadke@gmail.comrgphadke@gmail.com

अवघ्या वाटा जाल्या क्षीण । कळीं न घडे साधन ॥ १ ॥

उचित विधिविधान । न कळें न घडे सर्वथा ॥ २ ॥

भक्तिपंथ बहु सोपा । पुण्य नागवे वा पापा ॥ ३॥

येणें जाणें खेपा । येणेंचि खंडती ॥ ४॥

उभारोनि बाहे । विठो पालवित आहे ॥ ५॥

दांसा मीच साहे । मुखे बोले आपुल्या ॥ ६॥

भाविक विस्वासी । पार उतरिलें त्यासीं ॥ ७॥

तुका म्हणें नासी । कुतर्क्याचें कपाळीं ॥ ८ ॥

अभंगामागची भूमिका :-

अध्यात्म शास्त्रामधे ईश्वर प्राप्तीसाठी अनेक मार्ग सांगितले आहेत. त्यातले मुख म्हणजे योगमार्ग, ज्ञान मार्ग, व भक्ती मार्ग हे होत. जर ह्या मार्गांची माहिती आपण पाहिली तर असे आढळते की योगमार्गामधे यम, नियम आसन इत्यादि सर्व येतात. हे सर्व माहीत असलेला गुरुपण त्यासाठी लागतो. जर कांही चुका झाल्यातर नुकसानच होते. तसेच ज्ञान मार्गाचे पण आहे. आंगी प्रखर वैराग्य, सर्व आसक्तीचा त्यागघडावा लागतो. मुख्य म्हणजे अहंकाराच समूळ नष्टव्हावा लागतो. प्रपंच करणे कठीण जाते त्याचा त्यागच करावा लागतो.शरीराने नसला तरी मनाने तरी हा त्याग व्हावाच लागतो. ऎकूण योगमार्ग काय वा ज्ञान मार्ग काय दोन्ही चालणे सर्वसामान्य माणसाला कठीणच असते.

ह्याच कारणास्तव सर्व संतांप्रमाणे तुकाराम महाराजांनी पण भक्तीमार्गच चांगला आहे; तोच चोखाळावा असे ह्या अभंगात सांगितले आहे..

अभंगाचा भावार्थ :-

अभंगाच्या १ ल्या व २ îrÉÉ च चरणांमधे तुकाराम महाराज म्हणताहेत की सध्याच्या ह्या कलीयुगामधे माणसाला भगवंताची प्राप्ती होण्यासाठी साधा करणे कठीण झाले आहे. त्यामुळे जरी ईतर अनेक मार्ग आहेत तरी त्या मार्गांचे आचरण करण्याची क्षमताच माणसात उरलेली नाही य़ोग्य ते विधिविधान करणे जवळजवळ अशक्यच झाले आहे.

आपल्यापैकी अनेकांचा हा अनुभव आहे की साधी सत्यनारायणाची पूजासुद्धा साग्रसंगीत कशी करायची याचे आपल्याजवळ ज्ञान नाहि. विधीविधानच माहित नसण्याचा ह्यावरून अर्थ काढता येईल. असो.

तरीही निराश होण्याचे कारण नाही.

महाराज ३îrÉÉ व ४ थ्या चरणात हे स्पष्ट करताहेत की भक्तिमार्ग सोपाच आहे.

आपण सर्व हे जाणतोच आहोत की पापामुळे फळे भोगण्यासाठी जन्ममृत्यूचक्रामधे जीव गुंततो व अनेक जन्मासाठी यातना भोगत राहतो. पुण्यजरी केले तरी स्वर्गामधे सुखे भोगण्यासाठी जातो. पुण्यक्षय झाला की पुन: जन्म घेतो व जन्म मृत्यूचक्रामधे अडकतो. दोन्ही हानीकारकच आहेत. पण भक्तीमुळे माणसाचे पाप जसे नष्ट होत तसेच पुण्याचाही क्षय होतो व म्हणुनच माणसाल मोक्ष मिळतो.

अर्थात ४थ्या चरणात म्हटल्याप्रमाणे भक्तिनेच हे साध्य होते.

अभंगाच्या ५ व्या चरणामधे तुकाराम महाराज म्हणताहेत की भगवंता निरनिराळ्या खुणांद्वारे भक्ताने आपल्याकडे लक्ष द्यावे हेच सुचवित असतो. पण आपण त्याच्याकडे लक्षच देत नाही.

हा मुद्दा समजण्यासाठी थोदेसे विवरण आवश्यक आहे. ते खाली देत आहे.

आपल्याला ह्या जगामधे अनेक ताप होत असतात. कांही स्वत:च्याच मुळे होतात तर कांही दुसîrÉÉ वस्तू वा जीवांकडून होतात. ह्या सर्वातून भगवंताशिवाय कोणीही सुटका करू शकणार नाही असे जेंव्हा लक्षांत येते तेंव्हाच माणूस ईश्वरभक्ती करू लागतो.

पण शाहाणा विवेकी मात्र एवढे होण्याची वाट पाहात नाही . असो.

अभंगाच्या ५ , ६ व ७ व्या चरणामधे तुकाराम महाराजांनी आपल्याला भगवंताच्या वचनाची आठवण करून दिलेली आहे. हे भगवद्‍गीतेमधील प्रसिद्ध वचन खालील प्रमाणे आहे.

अनन्याश्चिंतयंतो माम्‌ ये जना: पर्युपासते । तेषां नित्याभियुक्तानाम्‌ योगक्षेमं वहाम्यहम्‌ ।

जो मला अनन्यभावे शरणागत आहे त्याचा योगक्षेम मीच वाहातो . त्याची सर्व काळजी मी घेतो असा ह्या वचनाचा शाब्दिक अर्थ आहे.

येथे भगवंताला संपूर्णपणे शरण जाणे एवढेच अपेक्षित आहे.

अभंगाच्या शेवटच्या चरणामधे महाराजांनी एक सुचना दिलेली आहे. महाराज येथे म्हणतात की ज्यांनी ह्या भगवद्‍वचनावर विश्वास ठेवून आचरण केले आहे तेच भवसागर तरले आहेत. जो कुतर्क करत राहील त्याच्या कपाळीचे दुख:भोग कधीच संपणार नाहीत. अध्यात्मात ह्या श्रद्धेचे फार मोठे महत्व आहे. ज्याची अशी श्रद्धा असते त्यालाच ह्यातुकाराम महाराजांच्या वचनाचा अनुभव येईल.

अभंगाची शिकवण :-

शिकवण हीच आहे की व्यर्थ वेळ न घालवता भगवद्‌भक्तीला लागावे..

Print this Article

English 62A post अभंग :- अवघ्या वाटा जाल्या क्षीण । कळीं न घडे साधन 
Dt 30th  April 14.
Blog address : http: // tukaramasteachings.blogsopt.in
Contact mail address is rgphadke@gmail.comrgphadke@gmail.com

अवघ्या वाटा जाल्या क्षीण । कळीं न घडे साधन ॥ १ ॥

उचित विधिविधान । न कळें न घडे सर्वथा ॥ २ ॥

भक्तिपंथ बहु सोपा । पुण्य नागवे वा पापा ॥ ३॥

येणें जाणें खेपा । येणेंचि खंडती ॥ ४॥

उभारोनि बाहे । विठो पालवित आहे ॥ ५॥

दांसा मीच साहे । मुखे बोले आपुल्या ॥ ६॥

भाविक विस्वासी । पार उतरिलें त्यासीं ॥ ७॥

तुका म्हणें नासी । कुतर्क्याचें कपाळीं ॥ ८ ॥

Background Information for understanding the meaning of this Abhanga:-

Spirituality prescribes many methods, paths or ways for attaining the Union with Universal Cosciousness who is also called God in the general terms. The path of Yoga, Path of Knowledge and Path of Worshiping God are some of the major paths. If we try to understand the methodologies in detail ; then we find that

a) for the path of Yoga one has to follow various disciplines like Pranayamaa( Control of Breath), Asanasa moulding the body to perform various positions which ultimately improve the Health of Body and Mind both etc. An able teacher is required to teach these, since an error can cause devastating effects on Body and Mind.

b) Similarly one has to develop dispassion of very High degree, total abstinence from the attachments to the worldly things and along with this one has to achieve total destruction of one's Ego. All this is not at all easy to do .

Hence like many other Saints and Seers ,Tukarama Maharaj is also advising us to follow the Path of Worshiping the God in this Abhanga.

Meaning of the Abhanga :-

In the 1^st and 2^nd stanza of the Abhanga, Tukarama Maharaj states that in the present times; it is very difficult to perform various Disciplines prescribed in the4 science of Spirituality. Though Spirituality prescribes one to follow either the Path of Knowledge or the path of Yoga, we donot have the necessary capabilities for doing the same.

For Example it is a common experience that If we have to perform simple ritual of Worship of Lord Vishnu, we do not know the method or procedure to do the same. We have always to depend on some Pandit for the same.

However the situation is still not hopeless. There is still the path of Worshiping the God available to us.

Tukaram Maharaj in the 3^rd and 4^th stanza ; assures us that this is the simplest path to tread-on

Now we are all aware that we get the results of whatever deeds we do. Bad deeds cause sufferings and good one give pleasure. However for experienceing /enjoying the both one has to take birth in the World. This event birth is the cause of all our sufferings.

In the 4^th stanza Maharaj says that Only Union with God will get rid of these and that is possible by following the path of Worship.

In the 5^th stanza Tukaram Maharaj says that the God is giving this indication to all of us by various means. Only we are not paying attention to these indicators.

This need some explanation as given further below.

.

It is know that everyone suffers in this world either due to one's own actions or because of the others.

When all the other means to get freedom from the sufferings, then only one generally turns to the God thinking that only He can help.

The wiser ones do not wait for these indicators (sufferings) and start the worship of God by surrendering to Him.

In the 5^th , 6^th and 7^th stanzas Tukaram Maharaj is reminding us us the promise given by the Lord in the Bhagavadgeeta

Viz;- अनन्याश्चिंतयंतो माम्‌ ये जना: पर्युपासते । तेषां नित्याभियुक्तानाम्‌ योगक्षेमं वहाम्यहम्‌ । meaning that “ He takes care of the One who surrenders to Him totally”. Only condition required for this to happen is to have total faith in God's sayings.

In the last stanza ; Tukaram maharaj has given a caution saying that one should not treat the above as trash by using different methods of Logic. In spirituality the Faith on the sayings of Seer is very important. Only then can one experience what is told by such Seers...

In the last stanza ; Tukaram maharaj has given a caution saying that one should not treat the above as trash by using different methods of Logic. In spirituality the Faith on the sayings of Seer is very important. Only then can one experience what is told by such Seers.

Teachings of the abhanga:-

Teaching is simple. Have faith and worship the God.

Print this Article

मराठी 61B post अभंग :- चाले हे शरीर कोणाचिया सत्ते
Dt 20th April 14.
Blog address : http: // tukaramasteachings.blogsopt.in
Contact mail address is rgphadke@gmail.comrgphadke@gmail.com

चाले हे शरीर कोणाचिया सत्ते । कोण बोलविता हरिविण ॥ १॥

देखवी ऐकवी एक नारायण । तयाचे भजन चुको नयें ॥ २॥

मानसाची देव चालवी अहंता । मीचि येक कर्ता म्हणूनिया ॥ ३॥

वृक्षाचेही पान हाले त्याची सत्ता । राहिली अहंता मग कोठे ॥ ४॥

तुका म्हणे विठो भरला सबाह्य । उणें काय आहे चराचरीं ॥ ५॥

अभंगाचा अर्थ समजण्यासाठी लागणारी माहिती :-

सर्वप्रथम येथे हे सांगावेसे वाटते की ह्या अभंगामधे जो विषय आहे तोच हजारो वर्षांपूर्वी केनोपनिषदामधे

ऋषींनी चर्चिलेला आहे. ह्यावरून हेच आपण खात्रीपूर्वक म्हणू शकतो की तुकाराम महाराज सुद्धा असेच एक अर्वाचीन ऋषीच आहेत. त्यांच्या एका अभंगामधे त्यांनी हे स्पष्टपणे सांगितले पण आहे असो.

ह्या आधिच्या कांही अभंगामधे अध्यात्मशास्त्रामधला एक महत्वाचा मुद्दा येऊन गेला अहे. हा मुद्दा म्हणजे आपण आपल्या विचारांवर ताबा ठेवणे आवश्यक आहे. आपले सर्व विचार मनामधे येतात ते आपल्या अहंभावामुळेच येतात. आपल्यातला अहंभाव अथवा "मीपणा" आपल्याकडून अनेक कार्ये करवून घेतो. शिवाय आपल्याला अशी पण जाणीव देतो की आपल्यामुळेच सर्व कार्ये घडत असतात. तसेच आपण केलेल्या कर्माचे फळ आपल्याला मिळावे म्हणूनच आपण बहुधा सर्व कर्मे करत असतो. थोडक्यांत म्हणायचे झाले तर प्रत्येक केलेल्या कर्माचे कर्तॄत्व व तसेच भोक्तृत्व ह्या "मीपणा"च्या जानीवेमुळेच आपण स्वत:कडे घेतो.

मनाप्रमाणे फळ आले तर आपण म्हणतो "मी केले" “माझ्यामुळे सर्व कार्य नीट पार पडले "” मी केले नसते तर हे काम झाले नसते. पण जेंव्हा फळ मनाप्रमाणे मिळत नाही तेंव्हामात्र आपण देवाने फळ दिले नाही म्हणुन भगवंताला दोषदेंयासमा गेपुडःए पहात नाही. असो.

प्रत्येक केलेल्या कर्माचे कर्तॄत्व व तसेच भोक्तृत्व आपण स्वत:कडे घेतो व ह्यामुळेच जी फळे कर्मकेल्यानंतर त्ताबडतोब मिळत नाहीत ती भोगण्यासाठी पुन:पुन: जन्म पण जीवाला घ्यावे लागतात. जन्म हेच दु:खाचे मूळ आहे हे समर्थ रामदासांनी अनेक वेळा दासबोधामधे स्पष्ट केले आहे. तुकाराम महाराजांनी पण अनेक अभंगामधे हेच सांगितले आहे.

तुकाराम महाराज तसेच सर्व संतांनी म्हणूनच हे सांगितले आहे की जोपर्यंत हा "मीपणा" जागा आहे तोपर्यंत मुक्ती कधीच मिळणार नाही.

ह्या महितीवरून अभंगाचा भावार्थ लिहिण्य़ाचा प्रयत्न मी येथे केलेला आहे.

अभंगाचा भावार्थ :-

अभंगाच्या पहिल्या दोन चरणांमधे तुकाराम महाराजांनी एक प्रश्न विचारलेला आहे. महाराज म्हणतात की कोणामुळे आपले हे शरीराचे सर्व व्यवहार नीट सुरळीतरीत्या चालले आहेत? कोणाच्या कृपेमुळे आपल्याला सॄष्टीचे ज्ञान ( पाहणे) होते? आपल्याला बोलविणारा कोण आहे? ह्याव रापण विचार करावा हीच महार्जांची येथे अपेक्षा आहे. प्रश्नाचे उत्तर अर्थात आपल्याला माहीत आहे ते म्हणजे "आपल्यातला अंतरात्माच ह्या ऐकणे , बोलणे पाहणे थोडक्यांत म्हणजे पंचेंद्रियांद्वारे सॄष्टीचे ज्ञान घेण्याच्या क्रियांचे मूल आहे.”

केनोपनिषदामधे विचारलेला प्रश्न खालीलप्रमाणे आहे.

" केनेषितां वाचमिमां वदन्ति, चक्षु:श्रोत्रं क देवौ उनक्ति ?”

गोळाबेरीज अर्थ :- कोणामुळे माणूस बोलतो? कोणामुळे दोळ्यांना पाहण्याची शक्ती येते? कोणामुळे कानांना ऐकण्याची शक्ती येते? ह्य कोण?

तुकाराम महाराजांनी अभंगातच उत्तर दिले आहे . ह्या सर्व शक्ती (capabilities) देणारा एकुलता एक म्हणजेच एकमेव नारायण हाच आहे. ( महाराजांनी त्यालाच विठ्ठल, देव भगवंत ईत्यादी नावांनी पण संबोधिले आहे )

अभंगाच्या ३ îrÉÉ चरणामधे महाराजांनी हे पण स्पष्ट केले आहे की नारायणच प्रत्येकाच्या मी द्वारे सर्व कांही करवून घेत असतो. पण त्याच्याच मायेच्याप्रभावामुळे मणसाला वाटते की तोच कर्ता , भोक्ता आहे.

टीप:_ Blog वरच्या " मनाचे कार्य " ह्या भागामधे हे सर्व कसे होते ते लिहिलेचा आहे म्हणुन येथे पुनरावृत्ती केलेली नाही.

ह्यासर्व विवेचनावरून हे तर नक्की स्पष्ट होतेच की "मी कर्ता / भोक्ता " अशी विचारसरणिच अयोग्य आहे. हा मुद्दाच स्पष्ट करण्यासाठी तुकाराम महाराज चौथ्या चरणामधे म्हणतात की " साधे वृक्षाचे पान सुद्धा भगवंताच्या ईच्छेविना हालत नाही.; मग ( विचार करा की ) तुमच्यामधील " मी पणास कोठे थारा आहे.” अर्थातच ह्या "मीपणाला अहंभावाला " कधीच कर्ता वा भोक्ता म्हणता येते नाही . तेंव्हा मी पणा सोडावा.”

अभंगाच्या १ल्या चरणात म्हनूनच महाराजांनी सांगितले की तुमचा अंतरात्म्याच्या ईछ्छेनुसारच तुम्हाला ऐकणे, बोलणे ईत्यादी क्षमता मिळाली आहे. तोच भगवंत सर्वव्यापी आहे. जसा तो तुमच्या अंतरी आहे तसाच तो सर्व विश्वामधेपण आहे. तो नाही अशी कोणतीही जागाच अस्तित्वात नाही.

भगवंताचे कर्तृत्व असे सांगून मग महाराजांनी आपल्याला पुढीलप्रमाणे उपदेश केला आहे. हा उपदेश अभंगाच्या " तयाचे भजन चुको नयें" ह्या चरणामधे आहे.

समर्थ रामदासस्वामींनी दासबोधामधे "आत्मनिवेदन भक्ती म्हणजे काय ह्यावर अनेक ठिकाणी लिहिले आहे. तुकाराम महाराज म्हणतात ते भगवंताचे भजन करणे म्हणजेच " आत्मनिवेदन भक्ती होय.

अभंगाची शिकवण:-

शिकवण हीच आहे की १) भगवंत सर्वांभूती आहे हे समजूनच सृष्टीतील सर्वांशी व्यवहार आदराने करावे.

२) भगवंत "चल व अचल " दोन्ही मधे आहे. म्हणून अचल पदार्थाचा सुद्ध आदर करावा. ह्यामधे आपल्या भोवतीचे सर्व पर्यावरन पण येते.

३) जे जे घडते त्याचा कर्त भोक्ता भगवंतच आहे हे लक्षांत ठेवावे म्हणजे मी पणाला जागाच रहात नाही.

थोडक्यांत म्हणजे भगवंताचे स्मरण सदा सर्वदा असावे.

Print this Article

English 61A post अभंग :- चाले हे शरीर कोणाचिया सत्ते
Dt 20th April 14.
Blog address : http: // tukaramasteachings.blogsopt.in
Contact mail address is rgphadke@gmail.com

चाले हे शरीर कोणाचिया सत्ते । कोण बोलविता हरिविण ॥ १॥

देखवी ऐकवी एक नारायण । तयाचे भजन चुको नयें ॥ २॥

मानसाची देव चालवी अहंता । मीचि येक कर्ता म्हणूनिया ॥ ३॥

वृक्षाचेही पान हाले त्याची सत्ता । राहिली अहंता मग कोठे ॥ ४॥

तुका म्हणे विठो भरला सबाह्य । उणें काय आहे चराचरीं ॥ ५॥

Verbatim Translation :_

-

O' man tell me or Think!

Under whose control this body functions? Who enables you to talk? || 1||

That Narayana alone enables you to see and hear. Do not avoid worship of Him. || 2||

This God allows man's Ego to rule, by installing the thinking that Man is the doer || 3 ||

However, Even the movement of a leaf does not take place without His will, then what is the standing of one's Ego || 4||

Tuka says that this Vitthala is pervading everywhere , there is not a place where He is not present || 5||

Background Information for understanding the meaning of this Abhanga:-

It is interesting to note here that this issue was addressed in the Kenopanishad by our earlier Seers and sages. This also shows that Tukaram maharaj is one such seers who came again to remind us of our forgotten knowledge.

In our earlier posts, there has been a few Abhangas which brought-out one of the most important aspect in the science of Spirituality; that of the need to control our thoughts. All our thoughts have their origin in our Ego.

We think that whatever happens is because we are the doers. For every action there is bound to be some result which is also called as “ Fruit of the action”.

However it has been our experience that many times we do not get desired results. Then we blame our Fate or God.

In fact as long as the results are to our expectations , we claim that “ We did that action “ but when there is a failure , I mean the results are not as per our desires then we say that God has caused that kind of failure.

All this results in either Happiness or Pain. As long we assume that we are the doers, we have to come here in this world to enjoy or suffer from the fruits of our actions.

In short it is our Ego which is the basic cause of our sufferings.

Tukaram maharaj has clearly brought the point that “ The Real God is the one who is originator of all our actions. Not us!

It has been also told by Tukaram Maharaj , that we can not meet the Real God unless our Ego is fully demolished.

Meaning of the Abhanga:-

In the very first two stanzas Tukaram Maharaj has asked us to think and come to an answer. He asks us , as who is the cause for our body to function properly.?We establish the contacts with the external world through our Speech and Sight mainly. Maharaj is asking us to think and find out Who is the power which has bestowed us the ability to speak and See? The answer is very clear and unique. It is the God ( residing within us ) who has given these abilities.

In Kenopanishad, the question asked is as given below.

" केनेषितां वाचमिमां वदन्ति, चक्षु:श्रोत्रं क देवौ उनक्ति ?”

meaning:- By whose inspiration the Tongue produces the Speech? By whose inspiration the Eyes see and the ears Hear? “

Tukaram Maharaj has asked us the same question and also has given us the answer.

He says that the God Narayana( Whom he also addresses as Viththala,Deva etc) is the one who is giving us this inspiration.

In the third stanza it is clearly stated that God has done this through one's Ego. This Ego gives everyone a feeling of the Ownership and enjoy-er of the various actions one does .

In the earlier posts on “the working of our Mind” details are given. These enable us to know the exact way our Ego works; ( to give us the feeling that we are the Doers as well as enjoyers of our actions.).

However this is obviously a wrong way of thinking and in order to clear this aspect, Tukaram maharja has explained us in the fourth stanza that “ Even the movement of a leaf on a tree happens only as per only the wish of God. And therefore Tukaram Maharaj further says that the Ego ( ours as well as others) has actually no place to claim that the happenings in this world are taking place because of the Egos.

In the first stanza Maharaj said that the God within us gives us the power to use our sense objects.( Seeing, Hearing , Tasting, speaking etc) .

In the last Stanza Tukaram Maharaj is again emphasizing that God is Omnipresent. ( He is present with every living being as well as in everything that is present in the world) . Maharaj has confirmatorily said here that there is no place which is Void of God.

Hence He advises us in the second Stanza that we should not give-up worship of the God.

This worship is called “ Atmnivedan BhaktI” and very aptly described by Swamy Samarth Ramadas in his book “ Dasabodha”.

Teaching of the Abhanga :- One should give up his Ego and best way is to do this is

1. Remember that whatever is present in this world is God himself. Thus when we deal with others we should remember that we are dealing with the God. So help and do not heart anyone.
2. Do not mistreat any thing whether it is “Chal i.e. with life” or Achal i.e. various things around us.
3. Remember that whatever happens ; it happens because of the inspiration from God.

In short Remember God at every moment with above way of thinking.

-

Print this Article