Abhanga 9 :हेचि थोर भक्ति आवडते देवा ।  Date 27-09-2912 What is true Devotion

Readers may give their comments in the field provided in the blog or send email on address :- rphadke45@yahoo.co.in.

ह्या अभंगाचे मराठीत स्पष्टीकरण इंग्रजी स्पष्टीकरणानंतर दिलेले आहे.

हेचि थोर भक्ति आवडते देवा । संकल्पाची माया संसाराची ॥ १ ॥

ठेविले अनंते तैसेचि राहावे । चित्ति असो द्यावें समाधान ॥ २ ॥

वाहिल्या उद्वेग दु:खची केवळ । भोगणें तें फळ संचिताचे ॥ ३ ॥

तुका म्हणे घालू तयावरी भार । वाहूं हा संसार देवा पायी ॥ ४ ॥

Verbatim Meaning:

True Devotion means the devotion in which one surrenders everything to which one is attached in this world to the God . God loves such devotion. || 1 ||

One should live in this world as God decides and Should live with satisfaction for the same.|| 2 ||

If one worries for the state of his living, what one gets is only grief and pain. , because all the grief or pain or pleasure ( whatever it may be ) ; one gets it as per the Prarabdhakarma ( the fruits of ones actions in the past several lives bearing fruits in this particular life)|| 3 ||

Tuka says that he is leaving everything with God , surrender everything to Him ( with the view that let God decide everything for him)|| 4 ||

Background Information :

In the previous Abhanga , we have seen that ones enjoyments as well as sufferings are dependent on the deeds done in the past. Some of the deeds are bearing fruits in this birth and these are the cause of various pleasures or pains or grief one experiences.

As seen earlier; we ourselves are the root cause of all that we face in this birth. And this is as per the rules of this visual world we are living in. Thus unless one develops वैराग्य  (i.e. absence from worldly desires and passions), one is definitely going to bind himself in the vicious cycle of birth-death again again.

If one understands the true nature of our visual world, then at least there is some chance that one will develop  this attitude of ( वैराग्य) i.e. ( absence from desires and passions).  

Sant Tukarama  is of the opinion that the world we are experiencing is just an Illusion.

The concept of Illusion is explained in the below described n famous example of seeing a Snake instead of a rope.

Suppose there is a poorly lit up room, and some one goes in this room. He sees a snake and is really afraid of the snake. Then some body comes and switches on the light in the room. Then it becomes clear that what was seen as a snake is actually a rope lying in the room.

However the fear experienced is real one. Also the relief experienced on discovery that it is not a snake is also real. Thus the Snake was an illusion. With Light the illusion vanishes .The true Knowledge gained because of the light removes the fear .

The Illusion of snake is always based on the presence of Rope and insufficient light. Without Rope the illusion of Sanka will not be experienced ..

All those who have attained the liberation ( मुक्ति) are of the opinion that the world in which we are living is such an Illusion. The substratum (अधिष्ठान) for this illusion is the supreme Parabrahman ( परब्रह्म) . The Parabrahman is the true God and ignorance of this causes us to experience the illusion of the world .

.

Therefore we can say that since the whole world is an Illusion , all the our experiences , our fears, problems of Birth-Death etc, our getting attached to the transient things like wealth, Near and Dear ones, etc ; all this will just vanish when we get true knowledge about our true nature. Therefore this true knowledge only will free us from many sufferings. We have seen that this is the opinion of all the Seers, Sages including Sri.Adi.Shankaracharya..

However to get this knowledge of our true nature ( Who am I ?) is not so easy. This is  because our inner “ I “ does not allow this to happen. The only way is to  surrender to the God .

With this background we can get the deeper meaning of the abhanga.

Meaning of the Abhanga : -

The understanding that the world is an illusion will make one free from all fears, grief and pain etc.

Tukaram Maharaj is saying that the simplest method is to surrender ourselves to God. 

Once we surrender to Him and leave everything to his will and wish then He will take care of everything.

In Mahabharata the incident of " Draupadi's vastraharan " is well known. She asked a question to Lord SriKrishna that " O Krishna why did you not come to my rescue earlier?" .  Lord answered that “ You were thinking that others will help you. When you called from your heart then I came immediately."

Tukarama Maharaj's this abhanga tells us that  “ let us put ourselves in His hands and and let Him decide what to do with our life.How to do this is ( refer Gospel of Sri.Ramakrishna) best explained by the following teachings of Sri. Ramakrishna Paramahansa.

He says that “ Who can ever know God? I don't even try. I only call Him as Mother. Let Mother do whatsoever She likes. My nature is like a kitten. Kitten  only cries “ Mew,Mew! The rest it leaves to the mother. The mother cat puts the kitten sometimes in the kitchen and sometimes in the master's bed. The young child wants only his mother. He know only , “ I have a mother; why should I worry? “

In the abhangas last lines, Sant Tukarama Maharaj is asking us to develop this attitude of total surrender. Then all the care will be taken by Him .

अभंगाचे मराठीत स्पष्टीकरण पुढे दिलेले आहे
Abhanga 9 : Date 27-09-2912 What is true Devotion

Readers may give their comments in the field provided in the blog or send email on address :-rphadke45@yahoo.co.in.

हेचि थोर भक्ति आवडते देवा । संकल्पाची माया संसाराची ॥ १ ॥

ठेविले अनंते तैसेचि राहावे । चित्ति असो द्यावें समाधान ॥ २ ॥

वाहिल्या उद्वेग दु:खची केवळ । भोगणें तें फळ संचिताचे ॥ ३ ॥

तुका म्हणे घालू तयावरी भार । वाहूं हा संसार देवा पायी ॥ ४ ॥

Verbatim Meaning: शब्दार्थ :

संसार हा मायेचा खेळ आहे व भगवंताच्या संकल्पाची निर्मिती आहे . हे समजून ( संसारची आसक्ती सोडून) जो भगवंतची भक्ती करतो तीच खरी भक्ती, तीच भक्ती त्याला आवडते. ॥ १ ॥

भगवंत जसे ठेवील तसे माणसाने ह्या संसारात मनामधे समजून समाधानाने रहावे ॥ २ ॥

आपल्याला जी दु:खे उद्वेग चिंता लागतात ते सर्व आपलेच संचिताचे फळ भोग आहेत हे लक्षांत घ्यावे ॥ ३ ॥

तुका म्हणतो की भगवंताला शरण जाऊन त्याने सर्व संसाराची चिंता भार भगवंतावर ठेवला आहे ॥ ४ ॥

अभंगामागची भूमिका :

मागच्या अभंगामधे आपण हे पाहिलेच आहे की आपल्या सर्व दु:खांचे मूळ आपण स्वत:च आहोत. करावे तसे भरावे हा ह्य जगाच नियमच आहे. म्हणूनच जोपर्यंत अंगी वैराग्य बाणत नाही तोपर्यंत आपण जन्म-मॄत्युच्या बंधनातच अडकलेले असणार आहोत.

जर ह्या सॄष्टीचे सत्य स्वरूप आपल्याला समजले तर निदान वैरग्य आंगी बाणेल. वैरग्य ही मनाची अवस्था आहे ही आली की माणसाच्या सर्व भोगेच्छा नष्ट होतात.

मनात नव्या वासना निर्माण होत नाहीत.

संत तुकाराम महाराजांचे असे मत आहे की आपण हे जे जग अनुभवतो आहोत ते म्हणजे एक भास आहे.( जग भासरूप आहे)

भास म्हणजे काय ते समजण्यासाठी अध्यात्मात सर्प-रज्जूचे उदाहरण दिले जाते. ते खालील प्रमाणे आहे.

समजा एक अपूरा प्रकाश असलेली खोली आहेव त्या खोलींत कोणितरी कांही कारणास्तव गेला . तेथे त्याला एक साप दिसला व तो खूप घाबरा झाला. नंतर खोलिमधे आणखी कोणी आले व त्याने दिवा लावला. दिवा लागल्याबरोबर स्पष्ट दिसले की खो्लीमधे साप नव्हे तर एक दोरीच तुकडा पडलेला होता. त्या दोरीच्या मुळे सापाचा भास झाला होता हे पण कळले.

पण खरे ज्ञान की ती "दोरीच आहे साप नाही" होईपर्यंत जी भीती वाटली ती ति साप असल्याच्या कल्पनेमुळे वाटली होती. कल्पना खोटी आहे हे समजल्याबरोबर भीतीची भावना नष्ट झाली. प्रकाशाच्या अस्तित्वामुळे खरे ज्ञान झाले व भीती नष्ट झाली. साप दिसला तो भास होता.

जर तेथे ती दोरी नसती व प्रकाश पुरेसा असता तर मग सापाचा भास झाला नसता. या उदाहरणांत दोरी हे सर्पाच भास होण्यासाठी लागणारे अधिष्ठान आहे.

जी मंडळी जीवनमुक्त झाली आहेत त्या सर्वांचा हाच अनुभव आहे की हे जग ज्याचा आपण अनुभव घेतो आहोत ते म्हणजे एक भासच आहे. हा भास होण्यासाठी जे अधिष्ठान आहे तेव म्हणजेच परब्रह्म होय. अज्ञाना मुळे परब्रह्माच्या अधिष्ठनावर दृश्य जगाचा भास होत असतो.

म्हणून आपंण असे तात्पर्य काढू शकतो की सर्व दृश्य हा भासच असल्याने आपल्याला आलेली अनुभव , आपल्याला वाटणारे भय, जन्म-म्रूत्यु चक्रांत आपले फिरत राहाणे, निरनिराळ्या नाशवंताची जसे ऐहीक संपत्ती, भाऊबंद नातेवाईक , आपले जवळचे व ज्यांच्याबद्दल प्रेम असते असे आपले आईवडील, पत्नी वा पती, मुलेबाळें इत्यादी सर्वांची आपली आसक्ती इत्यादी . जेंव्हा खर ज्ञान होते तेंव्हा हे सर्व़च असून नसल्यासारखे होतात. ह्या सर्वांच्या संपर्कांत आल्यामुळे होणारी सुखदु:खे ही पण भासच हे समजल्यामुळे त्यांपासून आपण मोकळे होतो, मुक्त होतो. हेच सर्वच संतांचे स्वानुभवाधिष्ठित मत आहे.

पण असे जे ज्ञान ज्याला आत्मज्ञान म्हणतात म्हणजे "मी कोण? माझे खरे स्वरूप काय आहे ? तें होणे तसे सोपे नाही; कारण आपल्यामधला अहंभाव "मीच कर्ता-भोक्ता आहे असे वाटणॆ " हा नष्ट झालेला नसतो. एकच मार्ग ह्या अहंभावाला संपविण्याचा आहे तो म्हणजे भगवंतास संपूर्ण शरण जाणे .

हा विचार पाहिल्यावर आता अभंगाचा अर्थ कळणे सोपे होते.

अभंगाचा अर्थ व शिकवण :

आपण हे पाहिलेच की जेंव्हा " हे दृश्य जग हा भास आहे " ही जाणीव अंत::करणामधे स्थिर होते तेंव्हा आपण सुख दु:खाच्या भीती, उद्वेगा ह्यांच्या पलिकडे जातो. मग त्यांचा आपल्यावर बंधनकारक परिणाम होत नाही.

तुकाराम महाराज म्हणतात की सगळ्यांत सोपी पध्धत म्हणजे भगवंतास अनन्यभावे शरण जाणे. त्याला शरण जावे व जे जेहोते ते त्याच्याच मर्जीनुसार होत आहे हे सम्जून घ्यावे. असे केले की तोच आपल्या शरणागत भक्ताचा योगक्षेम पाहातो.

महाभारतामधे द्रौपदी वस्त्रहरणाच्या प्रसंगानंतर द्रौपदीन कृष्णास विचारले की तू यायला एवढा उशीर कां केलास? भगवान कृष्ण म्हणाले " पांचाली तुला जो पर्यंत वाटत होते की आजूबाजूची पांदव, वगैरे मंडळी मदतीस येतील. तू जेंव्हा मला अनन्यभावाने मला बोलाविलेस त्याच क्षणी मी आलो"

तुकाराम महाराजांचा हा अभंग हेच आपल्याला सांगतो की " भगवंताला अनन्यभावाने शरण जाऊया . तोच ठरवेल की आपल्यासाठी काय योग्य आहे व काय अयोग्य आहे.

श्री. रामकृष्णपरमहंसाच्या शब्दांत ( संदर्भ The gospel of Sri.Ramakrishna -कथाचरीतामृत ") सांगायचे झाले तर " भगवंत कसा अहे हे कॊण जाणू शकेल? मी त्याला माझी आई म्हणूनच हांक मारतो. माझ्या आईलाच ठरवू दे की माझ्या आयुष्यात काय घडावे. माझी भुमिका मांजरीच्या पिला सारखी आहे. पिल्लू फक्त आईला म्याव म्याव म्हणून हाक मारते. बाकी सर्व त्याची आईच करते. कधी ति त्याला स्वयंपाक घरामधे ठेवते , तर कधी आणखी कोठेतरी घरमालकाच्या खाटेवर गादीवर ठेवते.

पिलाला फक्त त्याची आई हवी असते. त्याला माहीत असते " मला आई आहे , मग मी इतर कसली काळजी कशाला करायची !

अभंगाची शिकवण :

            अभंगाच्या शेवटच्या ओळीमधे तुकाराम म्हणतात की अशी भगवंतावर   

            भक्ती करण्याची  मनास शिकवण द्या . मग तो तुमची सर्व काळजी घेईल.

Print this Article

         
         

8th Abhanga जन्मा येणे घडे पातकाचे मूळ । posted in " Abhanga a week of Sant Tukarama." Dt. 20-09-12 at

blog address : http:// tukaramasteachings.blogsopt.com .

                इंग्रजी स्पष्टिकरणानंतर पुढे मराठी स्पष्टिकरण दिलेले आहे.

Abhanga 8 : Date 20-09-2912 Cause for Birth

Readers may give their comments in the field provided in the blog or send email on address :- rphadke45@yahoo.co.in.

जन्मा येणे घडे पातकाचे मूळ । संचिताचे फळ आपुलिया ।। १ ॥

मग वांयाविण दु:ख वाटो नये । रुसोनिया काय देवावरी ॥ २ ॥

ठाउकची आहे संसार दु:खाचा । चित्ती सिण याचा वाटू नये ॥ ३ ॥

तुका म्हणे त्याचे नाम आठवावे । तेणें विसरावे जन्म दु:ख ॥ ४ ॥

Transliterated text:

janmaa yeNe ghaDe paatakaache mULa | saNchitaache phaLa aapuliyaa || 1 ||

maga vaayaaviNa dukhaH vaaTo naye | rusoniyaa kaaya d4evaavarI || 2 ||

ThaukachI aahe sansaara dukhHaachaa | chittI sINa yaachaa vaaTu naye || 3 ||

tuka MhaNe tyaache naama aaThavaave | teNe visaraave janmadukhaH || 4 ||

Verbatim Meaning :

We take birth ( जन्म ) in order to experience the effects of our deeds.(संचित) || 1 ||

Hence there is no point in getting angry with the God for our sufferings || 2 ||

O'Man You know that the nature of this world is pain and grief only,and therefore you should not feel bad about this pain or grief you experience. || 3 ||

Tuka says that the only method to avoid the grief is to remember His name || 4 ||

Background Information :

1) In the beginning of the Abhanga Sant Tukarama maharaj is referring to most widely used word in Hinduism (संचित). This is a subset of another most widely used word ( कर्म ) “Karma” meaning  actions done by an individual.

As per our Philosophy , the Karma has potential to produce its fruits. These fruits are classified as (संचित = Fruits accumulated over several past lives ), (प्रारब्ध = Fruits which have begun to bear the results in this present birth ) and (आगामी = Deeds or actions that are being performed now and will be performed in future).

Our Sages with their own experience have also said that “Only when one gets the Ultimate Spiritual Wisdom ( आत्मज्ञान) ; then only the total destruction of ones ( संचित and आगामी ) takes place”., meaning that these become incapable of bearing any fruits .

Example is given that of a burnt seed which can not bear a tree.

Prarabdhddhakarma (प्रारब्ध कर्म ) has to be exhausted through experiencing the fruits it bears in the present birth for such a liberated soul.

Adi Shankaracharya in his famous Bhajagovindam says in the last stanza :-

कुरुते गंगा सागर गमनम्‌ । व्रत परीपालन अथवा दानम्‌ ॥

ज्ञानविहीनं कर्म अनेन । मुक्तिर्नभवती जन्म शतेन ॥ This stanza has the

meaning that without true knowledge of ones true nature , there is no possibility for liberation.

The same view has been also expressed in Srimad Bhagvadgeeta (श्रीमद भगवद्गीता)

Sant Tukarama also is of the same view.

.

2) As seen in the earlier Abhanga ( Abhanga 7 ) , we are always going through the cycles of Happiness or Pain ( Unhappiness ) during our living. Our shastras have an explanation for this state of ours. It is as follows.

Since we have been doing all our actions with our “ I “ ( “ अहं ") at the center ( during our present life as well as during the past lives ), therefore with subtle expectation of the fruits for our actions; we are experiencing grief, pains

This is because the rule of our world ( दृश्य जगत) is the famous Law of Karma.

We can say that the ill actions reap troubles and pain. The results of the actions may occur in the same birth, or in in some other future birth.

Similarly one gets the body which is suitable to enjoy/ suffer the desires that were not fulfilled at the time of death in the previous birth. . The Jeevatma thus takes birth in Manava, Rakshasa or Deva or even a lowly body forms such as animals , insects etc.

Teaching of the Abhanga :

Tukarama Maharaj therefore says in the first line that “ Getting / Taking birth in this material world means that one has to experience the pains, griefs etc.

All saints and Seers say that the mistake we have committed is “ Forgetting our True Nature”

We live in the dual state where the God is separate for us. Thus forgetting the God is the main Sin. This causes us to get bounded in the unending cycle of Birth-death and birth .

As we have seen earlier controlling our mind is the trick to be used.

All of us have the habit of finding the cause and effect for every event. However many a times we can not really conclude what the real cause of a particular event is. Thus it is a worthless exercise to try to find the cause for everything. It is generally sufficient to understand that the real cause might be our own action in the past. Certainly it not the God who is causing us to suffer. He has made the rules for the whole world. He can never be partial to any particular being. It is purely a misconception to think that the God is causing troubles for us.

Tukarama Maharaja is putting stress on this point in the first and second lines of the Abhanga. Further he says in the third line that we should understand the above said points, and do not feel unhappy , should not grieve,  etc since this is the characteristic of our worldly living.

One question that appears in mind is :- Since our Sanchita is causing all these pains, troubles etc; what is place for Effort in one's life? Is there no other way to overcome or reduce the intensity of pain? In short can one not put any efforts? Will such efforts be useless?

Sant Tukarama Maharaj tells us in the last lines of the Abhanga to recite the name of God( नामस्मरण ) for this purpose.

Incidentally Sri.Sharadamata of Belur Math ( Ramakrishna Mission ) in her saying has said that “ By doing namasmarana( नामस्मरण ) definitely the intensity of troubles will reduce. You may get a pinprick instead of a major injury from an Axe.)

Else where Sant Tukarama Maharaj has also advised us to put efforts since mind is controlling our every emotion. Doing Namasmarana ( नामस्मरण) is one such efforts . In fact Sri.Samartha Ramadasa is of the opinion that putting the efforts in the right direction is most important whether that is for Material welfare or For Spirituality is individuals choice.

In my opinion the nature of this effort to be put by us is something like this :

We all have experienced that sometimes we do some actions such as loose talk, or lifting a heavy weight beyond our capacity, or giving commitment for doing something . But then we fail in doing the assured task . We are then rebuked or blamed as well. And this brings mental agony or pain.to our mind.

There can be many examples like this.

After facing this kind of situation , we think and say to ourselves later “ Oh! I should not have done this.

“. But once the Arrow leaves the Bow , the damage is certain to happen.”

Classic example is of King Dasharatha giving two promises to his wife Kaikai . He regretted that action when she asked that lord Sri Rama should go away for 14 years.

However if we develop a habit of thinking about the results before doing an action many troubles and regrets will be avoided.

We have been blessed by God with the special faculty of thinking before doing any action. Most of us would not have not paid much attention to develop this habit. If we develop this habit then certainly we will use it to the maximum. This certainly requires great efforts to be inputted by us. It is not a one time process but will have to be practiced throughout our lifespan. This effort may avoid some of the problems and troubles

But still the troubles do come and hence the last two lines of the abhanga give the necessary guidance of doing every action along with NamasmaraNa

( नामस्मरण ) and leave the results for Him to decide.

This appears to be the teaching this abhanga gives us.

ह्या पुढे अभंगाचे मराठी स्पष्टीकरण दिलेले आहे.

8th Abhanga posted in " Abhanga a week of Sant Tukarama." Dt. 20-09-12 at

blog address : http:// tukaramasteachings.blogsopt.com .

Abhanga 8 : Date 20-09-2912 Cause for Birth

Readers may give their comments in the field provided in the blog or send email on address :- rphadke45@yahoo.co.in.

जन्मा येणे घडे पातकाचे मूळ । संचिताचे फळ आपुलिया ।। १ ॥

मग वांयाविण दु:ख वाटो नये । रुसोनिया काय देवावरी ॥ २ ॥

ठाउकची आहे संसार दु:खाचा । चित्ती सिण याचा वाटू नये ॥ ३ ॥

तुका म्हणे त्याचे नाम आठवावे । तेणें विसरावे जन्म दु:ख ॥ ४ ॥

अभंगाचा शब्दार्थ :

आपण आपल्याच संचिताची फळे भोगण्यासाठी जन्म घेतो.॥ १॥

म्हणुन जर कांही दु:ख वात्याला अले तर देवावर रागावण्यात काय अर्थ आहे ?॥ २॥

तेंव्हा हा संसार दु:खमय आहे याचा विचार मनात आणून उगाच कष्टी होऊ नये ॥ ३॥

तुका म्हणतो की ज्याला जन्म दु:ख विसरायचे असेल त्यान नामस्मरण करावे ॥ ४॥

अभंगामागची भूमिका :

अभंगाच्या सुरवातीलाच तुकाराम महाराजांनी "संचित " हा शब्द उपयोगांत आणला आहे. ह्या शिवाय अनेक ठिकाणी कर्म हा शब्द सुखदु:खावर विवरणांमधे येतो. कर्म म्हणजे व्यक्तीने केलेल सर्व कार्य.

तत्वज्ञानाप्रमाणे प्रत्येक कर्माचे फळ हे अवश्य मिळते.

अनेक जन्मांमधे एकत्र साठलेली अशी कर्मफळे म्हणजे संचित असे म्हणता येते. ह्यांपैकी प्रारब्ध म्हणजे जे फळ आपल्या ह्या जन्मांत मिळते ते आणी आगामी म्हणजे जे कर्म केल्यावर फळ भविष्य़ात मिळ्ते ते कर्म.

आपल्या सर्व संतांनी सांगितले आहे की जेंव्हा माणसाला आत्मज्ञान होते तेंव्हा त्याच्या संचित व आगामी कर्मफळभोगांचा नाश होतो. अर्थात आत्मज्ञान झाले की संचिताची व आगामीची फल देण्याची शक्ति संपते.

ह्यासाठी भाजलेल्या बी चा दृष्टांत आहे. भाजली गेलेली बी कधीही नवे रोप जन्मास घालू शकत नाही तसेच आत्मज्ञान झाल्यावर संचिव आगामी दोन्ही फळे देवू शकत नाहीत.यांचे होते. उरते ते ते प्रारब्धाचे फळ. ते मात्र मृत्यूपुर्वी भोगून संपते. मग कांहीच उरले नसल्याने जन्माचे कारणच रहात नाही . ह्यालाच मोक्ष म्हणतात.

प्रसिद्ध भजगोविंदम्‌ स्तोत्रमधे आचार्य शंकराचार्य म्हणतात

कुरुते गंगा सागर गमनम्‌ । व्रत परीपालन अथवा दानम्‌ ॥

ज्ञानविहीनं कर्म अनेन । मुक्तिर्नभवती जन्म शतेन ॥ This stanza has the

जोवर आत्मज्ञान होत नाही तोवर मुक्तिची शक्यताच नाही. हेच सत्य श्रीमद्‍ भगवद्‌गीतेमधे पण सांगितले आहे. संत तुकारामांचे पण हेच मत आहे.

आधीच्या अभंगाचे विवरण पाहीले ( अभंग ७) तर हा मुद्दा तेथे पण आला होता. आपण सतत सुख व दु:खाच्या चक्रामधे फिरत असतो. आपली शास्त्रे ह्याचे कारण काय सांगतात तो भाग खालील प्रमाणे आहे.

आपल्या सर्व कृती ह्या स्वत:च्या " मी" म्हणजे मी कर्ता ह्या विचारांत घडत असतात. असेच आपण पुर्वीच्या अनेक जन्मांमधे करत आलो आहोत. केलेल्या कर्मफळाच्या ईच्छेनुसार संचित निर्माण झाले. त्याची बरीच फळे आपण ह्या जन्मात दु:ख रुपाने भोगत आहोत.

कर्माचा हा सिध्दांतच आहे की प्रत्येकाला त्याच्या कर्माचे फळ भोगावेच लागेल. सर्व कांही ह्या नियमानुसार आपल्या ह्या दृश्य जगामधे चाललेले आहे आपण कांही फळे ह्या जन्मी भोगतो तर कांही फळे पुढे केंव्हातरी नक्कीच भोगावी लागणार आहेत. त्यासाठी कोणतातरी जन्मपण घ्यावा लागणारच हे उघड आहे.

असेही शास्त्रे म्हणतात की जशा वासना म्रूत्युसमयी उरलेल्या असतात त्यावासनापुर्तीसाठी जे शरीर तसे शरीर जीव धारण करतो व मग कर्मफळे भोगतो. जीवात्मा माणसाचे, राक्षसाचे अथवा कोठ्ल्यातरी किडे वा प्राण्याचे शरीर अशा कारणांमुळे धारण करतो

अभंगची शिकवण :

तुकाराम महाराज म्हणूनच पहिल्याच चरणामधे म्हणतात की जन्म घेतला की सुख दु:ख हे भोगावेच लागणार आहे.

तसेच सर्वच संतपुरुष म्हणतात की आपल्याला "मी कॊण आहे ? “ ह्याचे म्हणजे स्वस्वरूपाचे विस्मरण झाले आहे व हीच सर्वांत मोठी चूक आपल्याकडून घडली आहे.

त्यामुळे आपण स्वत:पेक्षा भगवंत हा वेगळाच समजत आहोत. हरकत नाहि पण भगवंताला विसरणे हे मुख्य पाप आपण करत आहोत. स्वत:ला वेगळे समजण्यामुळेच आपण जन्म-मृत्यु चक्रामधे अडकलेलो आहोत.

मागे पाहिल्याप्रमाणे आपले मनच आपल्याला मदत करणारे असते. सर्वसाधारणत: प्रत्येक घटने मागे कांहीतरी कारण नक्कीच असते अशी आपली समजूत असते . पण बरेच वेळा कारण काय असावे हे आपल्याला प्रयत्न करूनही कळत नाही. खरेतर अशी कारणे शोधणे व्यर्थ असते. आपल्या पूर्वी केलेल्या कांही कर्मामुळे सुद्धा घटना घडलेली असू शकते. एवढे नक्कीच म्हणता येईल की भगवंत कांही मुद्दाम आपल्याला दु:ख देत नसतो. तो तर सर्व विश्वाचा निर्माता आहे. सर्व विश्वाचा कारभार त्याच्या नियमांप्रमाणे चालत असतो व आपण सारी त्याचीच मुले आहोत म्हणून तो कोणा एकावरच रागावला हे शक्यच नाही.

तुकाराम महाराज ह्याच मुद्द्यावर प्रथम भर देत आहेत. ते पुढच्या चरणामधे म्हणतात की माणसाने हे समजून घ्यावे व दु:खामुळे व्यथित होऊ नये. ह्या जगाच्या नियमानुसार आपल्यालापैकी प्रत्येकस हे सर्व दु:खभोग भोगावे लागतात.

येथे एक प्रश्न मनामधे येतो तो हा की : - जर संचिता प्रंमाणेच सर्व कांही दु:खे येत असली तर मग त्यामधून मुक्त होण्यासाठी प्रयत्नांचे मह्त्वच राहात नाही!. मग कांही उपायच उपलब्ध नाही कां? कमीतकंमी दु:खाची तीव्रता कंमी होईल असातरी उपाय आहे कां? थोडक्यात म्हणायचे झाले तर प्रयत्न करायचेच नाहीत का? प्रयत्न केले तर त्यांचा कांही उपयोग होतो कां?

संत तुकाराम महाराजांनी ह्या सर्व प्रश्नांचे उत्तर अभंगाच्या शेवटच्या चरणामधे दिले आहे.

ते म्हणतात की उपाय आहे तो म्हणजे नामस्मरण करणे

श्री.रामकॄष्ण संघाच्या श्री.शारदामातेने पण हाच " नामस्मरणाचाच" उपाय सांगितला आहे माताजी म्हणतात की " नामस्मरण केले तर होणाîrÉÉ दु:खाची तीव्रता कमी होते. जर मोठ्या शस्त्राचा धाव होणार असेल , त्या ऐवजी सुई टोचेल व तुमचा भोग संपेल.

इतर अनेक अभंगांमधे तुकाराम महाराज सांगतात कि प्रयत्नपूर्वक मनावर ताबा ठेवा . सर्वात उत्तम नामस्मरण करणे होय. संत रामदास स्वामी तर म्हणतात की योग्य प्रयत्न करणे मह्त्वाचे मग ते ऐहीक सुखासाठी असोत वा पारमार्थिक कारणासाठी असोत. काय करायचे व कशासाठी हे निवडण्याची प्रत्येकाला मुभा आहे.

माझ्या मते हे प्रयत्न साधारणत: खालीलप्रमाणे असायला हवेत :-

आपण अनेक वेळा नकळत भारी वजन उचलतो व पाठीस दुखणे स्वता:वर ओढवून घेतो, कधी नको ते बोलतो व त्यामुळे दु:ख भोगतो, किंवा गरज नसताना कांही करण्यचे आश्वासन देतो व नंतर याचा पश्चाताप होतो कारण दिलेला शब्द पाळता येत नाही. मग अर्थातच लोकांचे शिव्याशाप ऐकावे लागतात..

कोणी रागवले ते ऐकून घ्यावे लागते. अनेक उदाहरणे देता येतात.

.असे घडले की आपण स्वता:लाच सांगतो की असे व्हायला नको होते. पण धनुष्यामधून सुटलेला बाण परत घेता येत नाही हेच खरे.

दशरथ राजाने असेच तीन वर कैकेयीला विचार न करता दिले व पुढचे रामायण घडले. रामप्रभूंना १४ वर्षे वनवासात जावे लागले.

पण जर आपण पुढे काय होईल ह्यावर विचार करून काम केले तर असे बरेचसे प्रसंग टळता येतात.

ही विचार करण्याची सवयच लावून घ्यावी लागते. भगवंताने म्हणुनच माणसाला विवेक बुद्धी दिलेली आहे. पण आपण त्याकडे पुरेसे लक्षच दिले नव्हते. ही विचार करण्याची सवय लावण्यास पण बरेच प्रयत्न करावे लागतात. जन्मभर हे प्रयत्न सातत्याने सुरू ठेवावे लागतात.

अर्थात तरीहि दु:खे ही येतातच व म्हणूनच नामस्मरण करणे आवश्यक आहे. त्याचे जे फळ मिळायचे ते भगवंत देईलच ही श्रद्धा धरूनच नामस्मरंण करावे असे हा अभंग शिकवतो अशी माझी धारणा आहे.

.

.

Print this Article

       

7th Abhanga 7 :दुडीवरी दुडी । Date 13/9/12 : On true nature of Yearning for God.

इंग्रजी स्पष्टीकरणा नंतर  पुढे मराठी स्पष्टीकरण दिलेले आहे.

दुडीवरी दुडी । चाले मोकळी गुजरी ॥ १ ॥

ध्यान लागो ऐसें हरी । तुज चरणीं तैशापरी ॥ २ ॥

आवंतण्याची आस । जैसी लागे दुर्बळास ॥ ३ ॥

लोभ्या कळांतराची आस । बोटें मोजी दिवस मास ॥ ४ ॥

तुका म्हणे पंढरीनाथा । मजला आणिक नको व्यथा ॥ ५ ॥

Transliterated Version :

duDIvarI duDI | chaale mokaLI gujarI || 1 ||

dhyaana laago aise harI | tuja charaNI taishayaaparI || 2 ||

aavaNtaNYaachi aasa | jaisI laage durbalaasa || 3 ||

lobhyaa kaLaNtaraachI aasa | boTe mojI divasa maasa || 4 ||

tukaa MhaNe paNdharInaathaa | majalaa aaNika nako vyathaa || 5 ||

Verbatim Meaning:

The Gujarati ladies carry water in many vessels which are kept one over the other on their heads . Their hands are free but their mind is concentrated on the vessels they are carrying.|| 1 ||

O Hari , like this ; let my mind be meditative  with concentration on your holy feet || 2 ||.

An alms-seeker always hopes and desires for an invitation for a sumptuous lunch .|| 3 |

A greedy moneylender who lives on the the interest; always is counting on his fingers the days and months for getting the interest.|| 4 ||

Tuka says the O (Viththla) Pandharinathaa ; let my mind have yearning only for you., and let it not think about anything else. || 5 ||

Note : The last line of this Abhanga is the most important one. This line appears to be a prayer to Sri. Panduranga by Sant Tukarama.

Background Information to understand the significance of this line:

We have seen in an earlier Abhanga that Sant Tukarama Maharaj has stressed on the need to put efforts by a person who desires and aims to achieve the coveted goal of God Realization.(मुमुक्षु )

This Abhanga shows the way or direction in which our efforts are to be put.. It describes the attitude one should have. Main objective here is to have a pure mind which is always thinking only about the God. .

Bhagvan Patanjali has said that it is the Mind which binds one or liberates one.

One of the qualities/ attributes of our mind is that it can think of Only One thing at a time. A word used for this quality in Marathi is एकदेशी ’ For example . If we think of Tasty food then at the same time nothing else occurs in our Mind.

Another quality /attribute is the Memory. It is the memory that really plays the whole game. Because of this memory we are able to do our day today activities, live in this world ,perform good or bad deeds.

Many of us tend to live in the past during the part of our day. We remember the harms/ insults etc done by others to us and become unhappy in the present. Or some times we feel happy and try to do the same actions again to get more happiness. Sometimes we feel love and gratitude for some person because we remember what he had done for us. The list of actions we do because of memory is endless and can go on and on.

Some of these thoughts drive us to perform various actions .

And as long as our actions are done with “ I “ or “ Me “ in the center ; the rule of this material world “ One gets the fruits of ones deeds “ is always applicable to us.

This causes us to suffer either Physically of Mentally or both either in the present or in future. Some times we will suffer in our next birth as well .

In short we ourselves are responsible for our own future.

We must also note that :

Our Seers and Saints have defined the meaning of sin as “All those (our actions ) are sins (पापकर्मे) when these are performed while forgetting the basic truth that “ God is the Door” .i.e. with Self at the center. अहंकार . Naturally these result in the sufferings.

Since these results our getting entangled in the cycle of death-birth-death..

The grief or sufferings are of three types.

देहेंद्रियप्राणेन सुखं दु:खं च प्राप्यते । इम्माध्यात्मिकं तापं जायते दु:खं देहिनाम ।

सर्वभूतेन संयोगात सुखं दु:खं च जायते । द्वितिय तापसंताप: सत्यं चैवाधिभौतिकं ॥

शुभाशुभेन कर्मणा देहांते यमयातना । स्वर्गनरकादि भोक्त्व्यमिदं चैवाधिदैविकम ॥

1. आध्यात्मिक: Experience of pain without contact with external objects. For Examples Body ache. or various diseases,
2. आधिभौतिक sufferings due to contact with outside objects . For example a snakebite or electric shock
3. आधिदैविक sufferings / pleasures experienced after the death.

In this material world the rule is to get fruits of ones good or bad actions. All are the results of our own doings in this or earlier births. No one knows when the fruits of our actions will realize.

It is said that when One suffers in the life then he looks for the Saviour . (संसारें दु:खवला । त्रिविधतापें पोळला । तोचि येक अधिकारी जाला । परमार्थासी ॥)

Also we should remember that “We are presently living in the state of Duality where we think that God and we ourselves are separate from each other..Thus one feels in such situation that only God is the Saviour.” Since He is Almighty only He can reduce the severity of these sufferings.

Such a person yearns for the GOD. It is at this stage the journey of spirituality starts.

Teachings of the Abhanga :

This Abhanga explains to us how the true yearning for the god should be. What is the nature of this yearning for God.

Tukarama Maharaj says that one can perform difficult daily tasks but at the same time one should be concentrated on God. For explaining this point; he has given the examples of the ladies in Gujarat who carry a number of water vessels on their heads easily, or that of a Moneylender who is always thinking of the Interest money he will be earning on the loam given. And there is an example of a alms seeker who is interested only in the sumptuous food.

The point being stressed is “ One should have really true yearning for God”.

Therefore the true yearning is the key . This yearning has a special word in Sanskrit. ध्यास. Nearest word in English is Passion.

In spirituality on need to have this passion .The flame has to be kept burning by regularly practicing and directing our mind to remember God. Besides this one must also have Grace of god . Then only the practice and efforts will bear the desired fruit of liberation.

Sri. Ramakrishna Paramahansa who was the Guru of Swamy Vivekananda says that true yearning is the combination of three aspects or shades.

1. The Yearning by a child for his mother,
2. The Yearning felt by a greedy person for the worldly things
3. The Yearning of Husband or wife towards the spouse.

Tukarama Maharaja (in this abhanga ) is praying to God to bless him with this kind of yearning. .

This abhanga is in my opinion throwing throws full light on the nature of true yearning.

I would like end with a question which we all must ask ourselves.

The question is “ Do I have such a yearning for God ? The answers may be very surprising. But we should not get discouraged after we find the answer ourselves.

Tukarama Maharajsa's abhangas will be guiding us further.

Comment from Sri.M jayaram. Date 13th Sept 12.
very good description.
I would like to add
When you are depressed, you think of the past.
When you are anxious you worry about the future.
When you are happy, you are living in the present.

येथून पुढे येथे मराठी स्पष्टीकरण दिलेले आहे

       

Abhanga 7 : Date 13/9/12 : On true nature of Yearning for God.

दुडीवरी दुडी । चाले मोकळी गुजरी ॥ १ ॥

ध्यान लागो ऐसें हरी । तुज चरणीं तैशापरी ॥ २ ॥

आवंतण्याची आस । जैसी लागे दुर्बळास ॥ ३ ॥

लोभ्या कळांतराची आस । बोटें मोजी दिवस मास ॥ ४ ॥

तुका म्हणे पंढरीनाथा । मजला आणिक नको व्यथा ॥ ५ ॥

अभंगाचा शब्दार्थ :

गुजराथी स्त्रीया डोक्यावर एकावर एक रचलेल्या अनेक घागरी पाणी वाहून नेतात . त्यांचे दोनही हात मोकळे असतात पण लक्ष मात्र घागरींवरच असते. ॥ १ ॥

हे हरी तुझ्या चरणांठायीं असेच ध्यान लागो ॥ २॥

जशी गांवजेवणासाठी दुबळा मनुष्य आंस लागलेली असते ॥ ३ ॥

किंवा जसा लोभी सावकार येणाîrÉÉ व्याजाची आतुरतेने वाट पहात असतो व त्यासाठी बोटांवर दिवस, महिने मोजत असतो ॥४।।

तसेच हे भगवंता तुझ्या भेटीची मला आंस लागली आहे, मला आणखी कांहिही उपाधी नको आहेत.॥ ५॥

Note: शेवटच्या चरणांवरून हे स्पष्टच आहे की तुकाराम महाराजांनी पांडुरंगाला ही प्रार्थना केली आहे.

अभंगाचा अर्थ स्पष्ट होण्यासाठी लागणारी माहिती व भूमिका :

जो मुमुक्षु झालेला आहे म्हणजेच ज्याला भगवंताच्या भेटीची तळमळ लागली आहे त्याला कायकाय प्रयत्न करावे लागणार आहेत त्याच्या मनाची कशी अवस्था असायला हवी त्याचेच ह्या प्रार्थ्ने द्वारे मार्गदर्शन येथे वाचायला मिळते. मुख्यत: सर्वप्रथम चित्तशुद्धी महत्वाची असते. शुद्ध चितामधे नेहमीच भगवंताचे बद्दल विचार मनामधे येतात.

भगवान पतंजली म्हणतात की माणसाचे मनच त्याला बंधनात अडकविते व मनच बंधनांमधून सोडविते.

मनाचा एक उत्तम गुण हा आहे की ते एकावेळी एकाच गोष्टीचा विचार करू शकते. मन " एकदेशी " आहे असे म्हणुनच म्हटले जाते. उदाहरणार्थ: जर चवदार खाद्य पदार्थाची आठवण झाली तर तोच मिळावा असे दुसरा कांही विचार मनांत येईतोपर्यंत मनास वाटते.

मनाचा दुसरा पैलू म्हणजे आपली आठवण ठेवण्याची शक्ती हा आहे. विचार केला तर हे आढळते की ह्या आठवणीमुळेच आपले सर्व व्यवहार ह्या जगांत चालले आहेत. आथवणीमुळेच कधी आपण योग्य वर्तन करतो तर कधी अयोग्य वर्तन पण आठवणीमुळेच घडते.

आपल्यापैकी बरच जण तर जुन्या अठवणींवरच जणू जगत असतात. कांही जण भूतकाळांत घडलेल्या घटना आठवतात व वर्तमानकाळांत दु:खी होतात. कधी आपल्याला पूर्वीचा भोगलेला आनंद आठवतो व तोच आनंद परत मिळावा म्हणून आपण तेच प्रयत्न पुन्हा पुन्हा करतो. कधी आपल्याला दुसîrÉÉ कडून मिळालेल्या प्रेममय वागणुकीची आठवण होते व त्या व्यक्ती बद्दल कृतज्ञता वाटते. जर अशांची यादी करायचे म्हटले तर हि यादी कधी न संपणारी होईल.

हा सर्व आपल्यामधील आठवण शक्तीचा खेळ आहे. आपल्या निरनिराळ्य़ा केलेल्या कार्याचे मूळ आठवणच असते.

जोपर्यंत असे कोणतेही कार्य ( कर्म) आपल्यांतला " मी" किंवा "अहंकार " हे धरून केले असेल तर ह्या दृश्य सृष्टीच्या नियमा प्रमाणे केलेल्या कर्माचे फळ भोगावेच लागते. कधी ते मात्र सांगता येणार नाही.

मिळणारे फळ कधी शरीर व मनाला आनंद देणारे, कधी दु:ख देणारे असते. ते कधी कधी ताबडतोब मिळते तर कधी भविष्यांत. कांही फळे भोगण्यासाठी पुधे एखादा जन्म पण घ्यावा लागतो.

थोडक्यांत म्हणजे आपणच आपल्या जीवनाचे भविष्य घडवत असतो

येथे आपण खालील मुद्याची नोंद घेणे जरूरीचे आहे :

आपल्या संतसज्जन मंडळींनी पापाची व्याख्या अशी केली आहे की " आपण भगवंत हाच खरा कर्ता आहे हे विसरून केलेली सर्व कर्मे पापकर्मे असतात. " ; कारण ह्या कर्मांआगे "मी केले" हा अहंकार जागा असतो. मग अर्थातच केलेल्या कर्मांचि फळे भोगणे हे पण आलेच. त्यासाठी जन्म-मृत्यू चक्रामधे आपले अडकणे पण आले. ताप भोगणे आले.

शास्त्रांमधे तीन तापांचे वर्णन आहे.

देहेंद्रियप्राणेन सुखं दु:खं च प्राप्यते । इम्माध्यात्मिकं तापं जायते दु:खं देहिनाम ।

सर्वभूतेन संयोगात सुखं दु:खं च जायते । द्वितिय तापसंताप: सत्यं चैवाधिभौतिकं ॥

शुभाशुभेन कर्मणा देहांते यमयातना । स्वर्गनरकादि भोक्त्व्यमिदं चैवाधिदैविकम ॥

1. आध्यात्मिक ताप: बाह्य वस्तूंशी संपर्क न येता वाट्याला आलेले दु:ख. उदा अंग दुखणे, निरनिराळे रोग होणे.
2. आधिभौतिक ताप : बाह्य वस्तूंशी संपर्क झाल्याने शरीराला होणारे दु:ख.
   जसे सांपाचे चावणे, विजेचा झटका .
3. आधिदैविक ताप : म्रुत्युनंतर भोगाव्या लागणाîrÉÉ यमयातना

समर्थ रामदास स्वामी म्हणतात की

(संसारें दु:खवला । त्रिविधतापें पोळला । तोचि येक अधिकारी जाला । परमार्थासी ॥)

जो अशा त्रिविध तापांनी पोळला जातो तोच परमार्थ करण्यासाठी अधिकारी होतो.

तसेच आपण हे पण लक्षांत घ्यायला हवे की आपण सध्या द्वैतामधे जगतो आहोत. देव व आपण वेगळे आहोत असे आपल्याला वाटत आहे म्हणून हे द्वैतात जगणे आहे. ह्यामुळे आपल्याला भगवंत हा सर्व तापांतून मुक्त करणारा त्राता आहे असे वाटते. असे वाटण्याचे कारण म्हणजे तोच सर्वशक्तिमान आहे ही मनाची समजूत असणे होय.

असे ज्याला जाणवते तोच भगवंताच्या भेटीसाठी आतूर होईल. ह्या ठिकाणी माणुस परमर्थाकडे वाटचाल करायला लागतो.

अभंगाची शिकवण::

ही भगवद्‍भेटीची तळमळ आतुरता कशी असावी /असते तेच ह्या अभंगाद्वारे आपल्याला शिकता येते.

तुकाराम महाराज ह्या अभंगामधले गुजराथी स्त्रीयांचे, लोभी मणसाच्या मन:स्थितीचे दृष्टांत देऊन हेच सांगत आहेत की माणसाला संसारातली कामे करणे व भगवंताचे स्मरण राखणे हि दोन्ही एकच वेली मनाच्य़ा साह्याने करता येतात. मुख्यत: मन भगवंताठायी ठेवणे महत्वाचे आहे.

मुद्दा हा अहे की मनामधे भगवंताच्या भेटिची आत्यंतीक आंस , तळमळ असायला हवी. अशी टोकाची आत्यंतिक तळमळ असणे म्हणजेच भगवंताचा ध्यास लागणे होय. इंग्रजी भाषेत त्यालाच Passion ह शब्द त्यातल्यात्यात जवळचा आहे.

भक्ती मधे हा ध्यासच सर्व कांही करतो. ह्या ध्यासाची ज्योत सतत प्रयत्नपूर्वक पेटलेली ठेवावी लागते. त्यासाठी नामस्मरणाद्वारे मन भगवंताकडे लावावे लागते. ह्याशिवाय हे सर्व हातून होण्यासाठी ईश्वराची कृपा पण हवीच. अशी कृपाच शेवटी मोक्षाचे फळ देणारी होते.

तळमळ कशी असावी ह्याबद्दल श्री. रामकृष्ण परम्हंस ( स्वामी विवेकानंदांचे सद्‌गुरू) म्हणतात की अशी खरी तळमळ म्हणजे प्रेमाचे तीन रंग (भाव) एकाच ठिकाणी एकाच वेळी असणे.

१) बाळाचे आईवर असणारे प्रेम.

२) लोभी माणसाचे पैश्यावरचे प्रेम.

३) पतीचचे पत्नीवर व पत्नीचे पतिवरचे प्रेम.

असा प्रेमभाव माझ्या मनामधे राहॊ अशी तुकाराम महाराज भगवंताकडे ह्या अभंगात प्रार्थना करताहेत.. .

माझ्या मते ह्या अभंगामुळे खरी तळमळ कशी वा ध्यास कसा असावी ह्यावर प्रकाश टाकणारा आहे.

आपण प्रत्येकाने स्वत:लाच हा प्रश्न विचारायला हवा:

प्रश्न: मला खरच कां अशी भगवंतभेटीची तळमळ लागली आहे?

आपल्याला मिळणारे उत्तर धकादायकच असेल. पण तरीही निराश होण्याचे कारण नाही. कारण देव भावाचाच भुकेला असतो .

तुकाराम महाराजांचे अभंग आपल्याला मार्गदर्शन करतीलच.

ह्या वर श्री. जयराम १३ ता. च्या comment मधे म्हणतात :-

वाचून आनंद झाला .मला येथे म्हणावेसे वाटते की

जेंव्हा तुम्ही निराशा होता तेंव्हा तुम्ही भूतकाळांत जगत असता.

जेंव्हा तुम्ही चिंताग्रस्त असता तेंव्हा तुम्ही भवोष्याविषयी चिंताकरत असता.

जेंव्हा तुम्ही आनंदी असता तेंव्हा तुम्ही वर्तमानात जगत असता.

When you are depressed, you think of the past.

When you are anxious you worry about the future.

When you are happy, you are living in the present.

Print this Article