76 th post रात्री दिवस आम्हा युद्धाचा प्रसंग
Blog address : http://tukaramasteachings.blogsopt.in 
Contact mail address is rgphadke@gmail.com

Main Abhanga of Tukaram Maharaj :-

रात्री दिवस आम्हा युद्धाचा प्रसंग । अंतर्बाह्य जग आणि मन ॥१ ॥

जीवाही अगोज पडती अघात । येऊनिया नित्य नित्य वारू ॥ २ ॥

तुका म्हणे तझ्या नामाचिये बळें । अवघियांचे काळें केलें तोंड ॥ ३ ॥

Supporting Abhanga by Namadev MahaRAJ

अमृताहुनी गोड नाम तुझे देवा । मन माझे केशवा कां बा न घे ॥ १ ॥

सांग पंढरीराया काय करू यांसी ।कां रूप ध्यानासि न ये तुझे ॥ २॥

कीर्तनीं बैसतां निद्रे नागविले । मन माझे गुंतले विषयसुखा ॥ ३ ॥

हरीदास गर्जती हरीनामा्च्या कीर्ती । नये माझा चित्ती नाम म्हणें ॥४।|

Verbatim Translation :-

Main Abhanga :-

We have to fight the battle thoroughout the day and night || 1 ||

In this battle, we have to take measures for the injuries every now and then.We have to do this action continuously. || 2||

Tuka says that O'God( Panduranga), I have faced these attacks , and defeated them using the weapon of your Holy Nama || 3 ||

Another Abhanga ( given below) is taken to explain the meaning of the above Abhanga.This was written by Sant Namadeva about 400 years before Tukaram maharaj.

O'God your Name is sweeter than the Nector| O Kesdhava why my mind is resisting to recite the same|| 1||

O' Lord of Pandharpura , Please tell me what should I do | Why I am unable to see You when I try to meditatye upon You || 2||

I fall asleep when I go to hear the discource about You | My mind is entanglled in the pleasure enjoyed through my five sense organs || 3||

Your Disciples are spreading the importance of You , But still I am not able to recite yoor Name ,( because my mind drifting as described above.) || 4||

Background/ Information needed to understand the teachings:-

The first two stanzas of the abhanga describe that when a person realizes that the purpose of Human Birth is to achieve Liberation from the cycle of Death-Birth(emancipation); then only he starts his efforts to achieve this goal.

The various efforts he puts; can be classified in the below-given broad categories.

1) Follow the Path of Worship. There are total nine modes in this path ( Navavidha- bhakti) .

2) Follow the path of Knowledge described in various Upanishads.. In this method one makes efforts to understand and experience the real nature of Self and the world., and the relationship of the same with each other.

However; one does not get success immediately. It takes a very long time depending upon one's state of attachments with the external world.

This is because of the habits developed in all the previous Births as well as the habits acquired during the lifetime. The net result initially is a conflict between ones desires for putting efforts and the habit of running towards the external attractions.

Even Every Saint too went through this kind of struggle and was successful in defeating the negative tendencies, which drive one away from his goal.

Tukaram Maharaj also had faced this situation and inthe third stanza of the abhanga he has described how he won the battle

It is obvious that , this abhanga gives us guidance. For this is the reason the first two lines are very famous in Maharashtra.(India)

In the first line itself, Tukaram Maharaj says that he is continuously fighting.

There was another saint Sant Namadeva. He too faced the difficulties when he started to tread the path of worship and devotion. We have quoted this abhanga since it describes ( briefly) ; all the problems and difficulties which are addressed as “the Fight or Battle”.

In fact this quoted Abhanga of Sant Namadeva enables us to understand the meaning of the Abhanga of Sant Tukaram Maharaj. I have tried to bring out the salient points here ; for the purpose of. understanding the meaning of Sant Tukarama's abhanga.

Meaning of the Abhnaga:-

When one starts treading on any of the paths; then generally one encounters some physical difficulties and problems. These external problems cause disturbance in one 's mind; and thus one gives-up or deviates from his path. It is not possible to list out all the problems but at least one can generalize these and Namadeva maharaj's aabhnagas helps us here.

The difficulties faced are as follows.

1) Many a seekers decide to Regularly perform some activities such as Meditation. When one sits to meditate ; the body does not cooperate and all the attention then goes to the pains, experienced because one is sitting for meditation in particular position( generally one sits in crossed leg position for doing meditation)

Sometimes we remember some past incidents, which cause disturbance in the mind.

The net result is that one is unable to meditate.

2)Some seekers decide to read regularly, a few chapters from the books, biography of Saints For example the Biography of Sri. Shirdi Saibaba, of Sri Gajanan Maharaj.

Some decide to perform Japa or recitations of Holy name of God.

But even these simple activities are disturbed because of some external causes, such as arrival of some visitor, Need to attend some urgent work, illness etc.

3) Many a times some desires suddenly take possession of our mind. Such as a desire to watch some TV serial, desire to listen to some songs, We then postpone our activity and repeating this once or twice will make us lazy. Laziness is the most important obstacle in the path of spirituality. One of the important manifestation of laziness is need to sleep.

In our present times ,the tradition of spiritual discourses is almost dead. While attending such discourse the sleep takes possession if the subject is complicated. This can be observed in Seminars, typically in the post lunch sessions.

Surprisingly The abhanga Sant NamadevMaharaj also addresses this issue.

4) Most of the times the people get interest4d in spirituality after their retirement. This is fully in line with Vaidiac way of living i.e. Dharma , Artha , Kama ( all the Duties of a Householder) and at the end Mokha for one's own liberation.

However, the desire for Money can never be fully satisfied . One always wants more. So much so that even after retirement from service life , people try to spend time for earning Money.( even though they have sufficient money at their disposal) .

One can never know the time for death. And all the saints andseers have advised us that at least at this stage ONE should strive for, put the efforts for attaining the true purpose of Human birth the Emancipation ( Liberation , the Mokhas)

All the above thoughts, which drive one away from the true path; are called “desire for satisfying the demands of our five senses” in the abhanga of Sant Namdeva.

Thus we are fighting an inner fight or war continuously. This war is happening between our good sense which demands that we should not get entangled in the efforts for satisfying the demands of our five sense organs and the other bad sense which demands the immediate satisfaction of the five sense organ's demands. The Abhnaga of Tukarama Maharaj in the very first line says that we are fighting this this war at every moment in the day and even night.

At this point, some one may pose a question? The nature of the question is as follows.

Will it not be inappropriate to run away from our duties? Is it necessary and absolute condition to shy away from our duties?

This question has been answered in the Last lines of Tukarama Maharaj.

These lines describe to us the importance of Namasmarana .

Tukaram Maharaj says that He has been able to win the battle just by reciting the Holy name of Panduranga. It is obvious that this is the method that can be used by us too.

At this stage I am repeating what is the approch for doing the Namasmarana , while attending to all our day to day duties . I know that repetition is not desirable but some times repetition is used to emphasize a point.

The details are available in the chapter of NamasmaraN Bhakti in the book Dasabodha written by Samarath Ramadasa.

1) Whenever one is free then this time can be used effectively by reciting the Holy name of God.( Sri Ram Jayaram Jayajaya Rama, Oum NamaH Shivaya , etc)

2) One should remember that every thing ( all the wealth, our relatives, children etc belong to Him. He decided when to give us weallth and when to take it back. This thought enables us to reduce ous attachment and thus consol us on facing any loss.

3) Also we should always remember that the Lord almighty gets various things done by us. 
ईश्वर: सर्वभूतानां  हृद्देशे॓॓र्जुन तिष्ठति ।  भ्रामयन्   सर्वभूतानि  यंत्रारूढानि मायया ॥
This shloka from sri.Bhagavadgeeta guides us abuot the said point.
We are like dancing dolls who are controleed by Him. He does this thorough our Fate.

At the same time we should not feel worried, He is our Mother too. Thus whatever happens in our life , happens always for our welfare only.

4) Our Ego causes to feel Unhappyness, Anger etc. And if we remember that we are not the real doers but He is the real doer , then many a tensions will vanish.

5) Most important is to believe in Him and surrendering to Him totally. For this purpose we should develope a habit of Praying to Him and surrendering every action to Him.

We have not experienced that He iseverywhere, but we can believe in this .And this is not at all wrong. If the prayer is done with this understanding, then it is definiltely heard and He will do for us what is good for us.

अनन्याश्च्तिंतयंतो माम्  ये जना पर्युपासते । तेषां नित्याभियुक्तामां  योगक्षेमम्  वहाम्यहम् ॥
In this slhoka Lord Krishna has advised us that it is best to surrender to Him

Teachings of the Abhanga :- As descibed  in the abhanga  by Sant Tukaram Maharaj, if we hold on the method of Namasmarana ( Reciting Holy Name of God –as described in the above five points) ; then we can definitely win the battle and achieve the goal of emancipation( MokSha ) .

Print this Article

७६वे postरात्री दिवस आम्हा युद्धाचा प्रसंग
Blog address : http//tukaramasteachings.blogsopt.com
Contact mail address is rgphadke@gmail.com

//tukaramasteachings.blogsopt.com

अभंग :-

रात्री दिवस आम्हा युद्धाचा प्रसंग । अंतर्बाह्य जग आणि मन ॥१ ॥

जीवाही अगोज पडती अघात । येऊनिया नित्य नित्य वारू ॥ २ ॥

तुका म्हणे तझ्या नामाचिये बळें । अवघियांचे काळें केलें तोंड ॥ ३ ॥

आम्हाला रात्रंदिवस मन व बाह्य परिस्थितीशी युद्ध करण्याची वेळ प्रसंग आहे.॥ १॥ जिवावर अकस्मात आघात होत असतात व त्यांचे सतत निवारण करावे लागते.॥ २ ॥

तुका म्हणतो की ह्या सर्वांचे तोंड मी हे देवा, तुझ्या नामाच्या साह्याने केले आहे.॥३॥

अर्थस्पष्टीकरणासाठी घेतलेला नामदेवमहाराजांचा अभंग .

अमृताहुनी गोड नाम तुझे देवा । मन माझे केशवा कां बा न घे ॥ १ ॥

सांग पंढरीराया काय करू यांसी ।कां रूप ध्यानासि न ये तुझे ॥ २॥

कीर्तनीं बैसतां निद्रे नागविले । मन माझे गुंतले विषयसुखा ॥ ३ ॥

हरीदास गर्जती हरीनामा्च्या कीर्ती । नये माझा चित्ती नाम म्हणें ॥४।\

अभंगाच्या मागची पार्श्वभूमिका :-

जेंव्हा एखाद्या माणसाला संतांचा उपदेश "आपल्या नरजन्माचे सार्थक भगवद्‍भक्ती करून मोक्षप्राप्ती घेण्यात आहे" हे मनापासून पटते तेंव्हा तो मनापासून ह्या धेयाच्यासाठी प्रयत्न करू लागतो.

हे प्रयत्न म्हणजे

१) नवविधाभक्तीपैकी एखाद्या भक्तीद्वारे भगवंताची आराधना करणे

२) उपनिषदांनी सांगितलेल्या ज्ञानमार्गाने स्वत:च्या मूळ स्वरूपाचे करून घेणे

अशा स्वरूपाचे असतात.

परंतू त्यापूर्वी एवढी वर्षे मनाला लागलेल्या सवयी एकदम सुटत नाहीत. त्यामुळे अशा भक्ताचा स्वत:शीच संघर्ष सुरु होतो. अशा स्थितीमधून तुकाराम महाराज पण गेले होते. महाराजांनी ह्या संघर्षात कसा विजय मिळवला व विठ्ठलाला

आपलेसे केले अर्थात जीवनसार्थक करून घेतले ते सांगणारा हा अभंग आहे. अर्थातच येथेपण आपल्याला मार्गदर्श्नच मिळते हे स्पष्टच आहे.

ह्या संघर्षाचे स्वरूप फार सोप्या व सुंदर रित्या नामदेव महाराजांचा एक प्रसिद्ध अभंग सांगतो म्हणुन तो अभंग घेऊनच तुकाराम महाराजांच्या अभंगाचा अर्थ स्पष्ट होतो. हाच प्रयत्न येथे केलेला आहे.

अभंगाच्या अर्थाचे स्पष्टीकरण :-

असे हे प्रयत्न सुरू केले की आपल्या साधनेमधे अनेक विघ्ने येतात असा अनेकांना अनुभव येतो. सर्व विघ्नांच्या बद्दल कांही लिहिणे अशक्यच आहे. ह्यातल्या कांहींकडे प्रथम नामदेवमहाराजांच्या अभंगाप्रमाणे पाहणे सोपे होते.

१) आपण रोज एका ठराविक वेळि ध्यान करायचे ठरवतो. पण झोपेमुळे हे करणे जमतच नाही. फार काय ध्यानाला बसलो तरी मांडि घातल्यावर पाय मांड्या दुखू लागतात. मग ध्यान बाजूला राहते. कधी नको त्या आठवणी येतात व मन प्रक्षौभित होते व ध्यान बाजुलाच पडते.

२) आपणस जी कांही पद्धत ठरवलेली असते उदाहरणार्थ एखादा श्री साईबाबांची वा श्री गजानन महाराजांच्या पोथीतला एखाद अध्याय वाचण्याचे ठरवेल. दुसरा कोणी रोज ३-४ माळांचा संकल्प करेल.

ह्या ठरवलेल्या संकल्पात कोणि आजारी पडल्यामुळे, कधी घरी अचानक पाअहुणे आल्याने , ईत्यादी कारणामुळे ठरविलेले करू शकत नाही.

३) जप किंवा ठरवलेले साधन करण्याच्या ऐवजी एखादा सिनेमा पहाण्याची ईच्छा होते व मग सर्व नंतर करू असे आपण ठरवतो. पण ती नंतरची वेळ दरवेळी पुढे ढकलली जाते. आळस झोप ही म्हणुनच परमार्थातलॆ मोठे अढथळे समजले जातात.

आजकाल कीर्तन नसते पण नामदेव महाराजांच्या काळि कीर्तन रोज सायंकाळि असे व लोक त्यासाठी देवळामधे जात. तेथेही झोपणारे तेंव्हाही होते. बरेच वेळा सेमिनारमधे पेपर प्रेझेंटेशन होताना लोक झोपतात हे आजही दिसते.

४) निवृत्तीनंतर अनेकांना आपले पेंन्शन वा संचित ठेवीवरचे व्याज पुरेल की नाही ही काळजी करतात व जरी सुस्थितीत रहाण्याची सोय असली तरी परमार्थाकडे दुर्लक्ष होते.

५) ह्या प्रकारचे अनेक विचार मनामधे येतात , आपण त्यांच्यावर कांही कार्य करतो

आपल्या पंचेंद्रियाना अनेक गोष्टींची कांहिना कांहि कारणाने आठवण होते व आपण मग त्यामागे लागतो. उदाहरणार्थ जुनी गानी ऐकाविशि वाटतात. कधी खाण्याची ई च्छा होते. ईत्यादि. ह्या सर्वांना विषयसुख असे नामदेव महाराजांनी म्हटले आहे.

ह्याप्रमाणे विषयसुखाच्या मागे लागले की परमार्थसाधन अर्थातच मागे पडते हे कळत असते पण वळत नसते. .ही लढाई आपल्या स्वत:च्या भगवंताकडे नेलेल्या वृत्ती व मनाला येणारे हे विषयांचे आकर्षण ह्यामधे सतत चालु असते. आपल्याला त्यांवर तोडगा काढावाच लागतो. पण ह्या धावपळीत परमार्थ साधन अगदी सोपे देवाचे नांमस्मरण करणे सुद्धा जमत नाही, असे नामदेवमहाराज त्यांच्या अभंगात म्हणतात.

ह्यालाच तुकाराम महाराजांनी सतत युद्धाचा प्रसंगाला सामोरे जाणे म्हटले आहे.

येथे कोणी हा प्रश्न उपस्थित करेल की मग आपल्या कर्तव्याला तिलांजली द्यायची कां? हा तर पळपुटेपणाच होईल.

हे म्हणणे अगदी बरोबरच आहे असे म्हणावे तर मग परमार्थ साधन सोडणेच य़ॊग्य म्हणता येईल. ह्या मुद्द्यावर असे म्हणतायेते की तुकाराम महाराजांनी ह्यासाठी नामाच्या साह्याने ह्या सर्वावर विजय मिळवला हे सांगितले आहे. आपण ही तोच उपाय करावा हेच महाराजांनी सुचविलेले आहे.

म्हणुनच पुनरावृत्तीचा दोष असूनही हे नामस्मरण कसे करायचे तो भाग लिहित आहे.

(ज्यांना विस्ताराने पहायचे असेल त्यांनी श्री.समर्थ रामदास स्वामींच्या दासबोधातील "नामस्मरणभक्तीचा समास पहावा. आणखी माहितीसाठी श्री. कामत यांचे "नामस्मरणाचे महत्व " प्रकाशक केश्अव भिकाजी ढवळे हे पुस्तक ( रु.५०/-) जरूर वाचावे.)

१) सततपणे ( जेंव्हा वेळ मोकळा असेल तेंव्हा) श्रीराम , ॐ नम:शिवाय ईत्यादी आवडीच्या नामाचे स्मरण करावे.

२) "आहे तितुके देवाचे" हे समजून घ्यावे. जर एखाद्या व्यवहारमधे कांही नुकसान झाले, तर ह्या विचाराने आपला उद्वेग नष्ट होऊ शकतो.

३) जे कांही आपल्या आयुष्यात घडते ते देवाने आपल्या भल्यासाठीच केले आहे ह्यावर श्रद्धा विश्वास ठेवावा व शांत रहावे.कोणी वाईट वागले , दुष्टपणे व्यवहार केला ; तर ह्या विचाराने आपला उद्वेग नष्ट होऊ शकतो.

४) आपला मी पणा टाकावा व त्यासाठी भगवंतच कर्ता करविता आहे हे स्वत:ला नेहमी सांगत रहावे. ह्यामुळे आपल्याला वाटणारा वृथा अहंकार कमी होतो.

५) रोजच आपला दिवस आपण कसा घालविला ह्याचा न चुकता आढावा घ्यावा.

ह्या आढाव्यामधे भगवंताची आठवण किती वेळा राहिली नाही हे पण पहावे. व मग पुढच्या दिवशी अशी चूक करणार नाही ह्याबद्दल स्वत:लाच सांगून पुढच्यावेळी तसे वागण्याचा प्रयत्न करायचा.

६) मुख्य म्हणजे ह्या शिवाय भगवंतास मनापासून शरण जावे. त्याची प्रार्थना करावी की मला योग्य ती बुद्धी दे . ज्यांनी आपल्याला दुखावले त्यांना पण क्षमा करावी,चांगली बुद्धी दे" अशी पण प्रार्थना असावी.

समर्थांचे रघूनायका मागणे हेची आता " ह्या नावाचे करूणाष्टक "ही एक अत्यंत प्रभावी प्रार्थना आहे. स्तोत्रे आहेत.

अभंगाची शिकवण :- तुकाराम महाराज म्हणतात त्याप्रमाणे नामाची कांस धरल्यास आपल्याला अभंगात उल्लेखिलेली लढाई नक्कीच जिंकता येईल.

सर्वच संतांनी नामस्मरण , भगवंताचे भजन कीर्तन करावे हाच सोपा उपाय सांगितला आहे.तसेच उपनिषदांनी सांगितलेला पण जेंव्हा आपण असे स्मरण करण्यासाठी सुरुवात करतो.

Print this Article