75 th post  with Two abhangas १)बहुतां जन्मां अंती जन्मलासी नरा ।२)बरे झाले आजिवरी । नाही पडलो मृत्यूचे आहारी ।
Blog address : http: // tukaramasteachings.blogsopt.com
Contact mail address is rgphadke@gmail.com

For Marathi Readers a separate post has been added.

अभंग १ ला :-

बहुतां जन्मां अंती जन्मलासी नरा । देव तूं सोयरा करीं आतां ॥ १ ॥

करीं आतां बापा स्वहिताचा स्वार्थ । अनर्थाचा अर्थ सांडीं आतां ॥ २॥

सांडीं आतां कुडी कल्पनेचि वाट । मार्ग आहे नीट पंढरीचा ॥ ३॥

पंढरीस जावें सर्व सुख घ्यावें । रूप तें पहावें विटेवरी ॥ ४॥

विटेवरी नीट आनंदाचा कंद । तुका नाचें छंदे नामघोषे ॥ ५ ॥

Verbatim Meaning:-

You are born as a Human being after roaming in many other forms. Now form a relationship with Lord. || 1||

Leave this running behind wealth and do your own real welfare || 2 ||

Give up wrong Notions about right living and start following the path of PanDharaprpura || 3||

One should visit Pandharapura and enjoy the beauty of Lord there || 4||

The Lord of Pandharapura is standing on a brick, and He is the true source of all the Bliss. Tuka has developed intense liknig for God's holy name and is dancing reciting It || 5||

अभंग २ रा :-

बरे झाले आजिवरी । नाही पडलो मृत्यूचे आहारी ।

वांचोन आलो एथवरी । उरले ते हरी तुम्हां समर्पण ॥ १ ॥

दिला या काळे अवकाश । नाही पावलॊ आयुष्यनाश ।

कार्याकारण उरले शेष । गेलें ते भूस जावो परतें ॥ २॥

बुडणे कोठे पावता थडी । स्वप्नामाजी ओढाओढी ।

नासली जागॄतिची घडी । साच जोडी शेवटी गोड घास ॥ ३ ॥

तुम्हासी पावविली हांक । तेणे निरसला धाक ।

तुमचे भाते हे कवतुक । जे शरणागत लोक रक्षावे ॥ ४ ॥

रवीच्या नांवे निशीचा नाश । उदय होतांची प्रकाश ।

आतां कैचा आम्हा दोष । तू जगदीश कैवारी ।\ ५ ॥

आतां जळो देह सुख दंभ मान । न करी तयाचें साधन ।

तूं जगदीश नारायण । आलो शरण तुका म्हणें ॥ ६ ॥

Verbatim Meaning :_

I am lucky that up-till now I have not become the food for the Lord of Death || 1||

I was saved until now , O ' Hari whatever lifetime is left for me , I am surrendering that to you || 1||

The god of Death has given me the balance time and because of this I am not dead yet || Now I will use the leftover lifetime ,it does not matter that whatever lifetime is gone was a waste || 2||

If one drowns and is saved then his drawing is meaningless. Or if one experiences pains in the dream, on waking up the pain is meaningless, or on eating the sweet food at the end of meal, one gets the happiness of eating a meal.|| 3||

Similarly I am experiencing the Bliss on meeting you. Being afraid, I called you and you listened to my call. Because of this my fear has vanished now. We had heard that Whosoever surrenders to you , you always protect such person. Now I know that it is true. || 5||

The Darkness vanishes when the Sunrise takes place and light shines.. Now You being our protector, all our blemishes are gone || 6 ||

Now I do not anymore need any body pleasures , or happiness derived because of Name and Fame, or of Revenge . I am totally surrendering to you O'Jagadisha ( Lord of the Universe) || 7 ||

INTRODUCTION AND BACKGROUND INFORMATION:-

Both of these Abhangas are appearing almost at the end of “ Tukarama Gatha”

the Collection of All the Abhangas of Sant Tukarama Maharaj. When we read these ones; it becomes apparent that these have been written by Tukarama Maharaj; for the benefit of the General Public who is struggling in this world and is going thorough the cycles of Happiness and Pain.

The Abhnagas clearly show that Maharaj is not taking the position of a Guru. He has written these Abhangas addressing himself only.

However we know that He was a liberated soul knowing the Brahman thorough his own experience. Such personalities have transcended the Death but they remain in the world only for ensuring the welfare of the Ignorant ones.

This is evident from the statement made in the Abhanga titled “ Anu-ReNiyaa ThokaDa … “ the details of which have been posted earlier in the blog. ( Ref Post No 59 ) . Here Tukarama Maharaj states that after attaining the Moksha ( the emancipation of the soul)i.e. Knowing the Parabrahman ; he is living only for the welfare of the ignorant people.

The First Abhanga reminds us that we have been blessed with a very unique human body.

The most important quality of this human birth is the ability to think and then act.

This faculty is not given to any other specie. All the species are given ability to spend the life doing the activities of Eating, sleep , Fear of Death and satisfying the sexual needs to continue the specie.

Sri.Samartha Ramadasa says “ If one uses the Human body for knowing the Self , then only the opportunity given by God of Human birth is meaningful. Spending the lifetime otherwise ( only in pursuit of body pleasures) is a shear waste . Everybody who spends life like that dies ultimately and gets entangled in the cycle of Death and Births.

Only Man can search for the answers of the Questions such as “ What is the real cause of Happiness or Unhappiness? Can one experience permanent Happiness ?

Who is my real creator? What is my relationship with Him? Can I transcend the Death for ever? Finding answers for these and other such questions is the science of Spirituality. Vedanta ( Upanishads) give the answers for these kind of Questions. Also our saints have given precious guidance thorough various books such as “ Tukarama Gatha, Dasabodha, JyaqneshvarI , Bhagawatm etc.

Therefore we can study these books and follow them in our day-today life, to take us towards the goal of Moksha. Many of us have reached the ripe age of 70 or so. Thus one may feel depressed that one did not start to tread on this path earlier.

In the Second Abhanga , Tukarama Maharaj has told us not to worry. He says that it does not matter. You still have enough time . Use it properly.

With this background we can now turn to understand the meaning of both the Abhangas.

MEANING OF THE BOTH ABHANGAS :-

1. Meaning of the First Abhanga :-
   We have seen how our Human Birth is important in the Introduction above. Tukarama Maharaja says that O'Man ; you have got this Human form after roaming in many other forms earlier. Now do only one work. Establish a relationship with God, Make him your Near and dear one. ( In order to achieve this, the scriptures have prescribe Nine types of Worships,). In order to establish the relation with God, all you have to do is give the attachment, renounce some desires.

These desires fall into three categories. 1) Desire for Wealth: This desire is generated because one feels that one can get all the pleasures if one is wealthy.

2. Desire for Sexual pleasure : In fact this desire is needed for continuing the race. But after satisfying this purpose it becomes abiding desire.
3. Desire for Name and Fame.

All such desires cause the generation of their seeds. If any desire is not fully satisfied and if any action was done with a desire for it's fruit, then one is automatically force to take next birth . The cycle thus continues. Desire for Sex may cause next birth as a dog .Bhagavatam has the story of JaDabharata to emphasize the point that one should have good desire only.

This logic however helps us. If one dies with desire of the Meeting the God, i.e. the desire of emancipation, then since Parabrahman is immortal, one automatically becomes immortal.

In the first Abhanga , Tukarama Maharaj is advising us to develop this desire only . And in order to develop this He advises us to start visiting Lords abode at Pandharapura. He further confirms that Namasmarana ( Reciting the Holy Name of God, Remembering Him at every moment )is the practice he followed. He also states that God is the source of all the Happiness and Bliss.

Meaning Of the second Abhanga :-

This Abhanga gives us mental relief from worries:- In the 1^st and 2^nd stanza , Sant Tukarama says that O'God , it is nice that I still am alive . Now whatever lifetime is left for me; I offer it at your Holy feet.

The God of Death has been graceful to me and thus has not taken me to his abode.

Even if I have wasted my life up till now in pursuit of body pleasures, now at least I will not waste it further. I will use the leftover time properly.

Here , we are indirectly being told to take a review of our life spent so far. All of us are aware that the time of departing from this world is not known to anyone.( Though it is a certainty!) . We also know that only in Human birth is the opportunity given to us for attaining MokSha ( Liberation from the cycle of Births-and Deaths. ).

Therefore , with right kind of efforts, we can achieve this goal and become free of the worries about next birth. In Bhagavatam it is stated that King ParikShita achieved the same within 7 days. At least we have more that 7 days time available to us. ( We may assume this and proceed). Important point is “ we should now onward ; waste not a single moment .

In the earlier posts , one point has been very clear that the person who runs behind body pleasures, certainly gets entangled in the unending cycle of Births- Deaths and keep on experiencing sufferings. This happens because all our desires do not get fulfilled in one single birth time. We keep on adding to the storage of unfulfilled desires; and this is the cause of the entanglement.

If we try to make a list of desires these can be : Desire for Name and Fame, for wealth, for enjoying sex , desire for revenge, and so on. The list can never be complete.

But when one wakes-up from these illusions, then one understands that only the desire for God, (Merging with Brahman) is good. This desire alone will make us immortal in the true sense. Once this understanding downs, then one no more needs Name, Fame , Wealth etc. This is because all these are transitory in Nature.

From this point of view Tukaram Maharaj says “ let these desires for Name-Fame etc be burnt. I will not strive for them”.

For the process of awakening he has given three distinct examples in the abhanga.

These are as given below.

1. If one was drowning and got save and reached the banks; then the event of drowening is no more true.
2. If one experiences pain during a dream, the pain is no more present once one is awake.
3. At the end of lunch, after eating last sweet item, one forgets the taste of all earlier eaten items .

Similarly after having the experience of unity with God, one no more feels attraction for any other things in this world. Thus to get an intense desire for this experience is the true awakening.

Such an awakened person , always remembers God at every moment, while performing the different tasks. He establishes a relationship with God. The form of this relationship are many .sometimes it may be like friends( Arjuna and Ramakrishna) , Master and servant( Srirama and Ramadasa) , lovers ( Meeerabai and Lord Krishna) etc.

Once such a relationship is formed; then God takes care of the needs of his Disciple. He protects his disciples. This is the specialty of God. He loves his children.

Tukaram Maharaja says in the Abhanga that even if there are shortcomings in the behavior of the disciple, lord is unmindful of these shortcomings. When Sun rises in the sky, the darkness I vanishes. Similarly all the shortcomings vanish once the relation with God is established.

Based on his own experience , Tukaram Maharaj says at the end of Abhanga that he is grateful to the Lord who is always coming to rescue Tukaram Maharaj in the times of Difficulties. He confirms that this is the reason why he has surrendered himself at the Feet of Panduranga. ( Lord)

Teachings of these Abhangas:-

In order to achieve the real purpose of Human birth i.e. to realize the unity with Parabrahman ; these Abhangas guide us ,by prescribing a way of living.

Similar is the advise of another saint Samartha Ramadas. He says that

Without giving up the duties of a householder, one can achieve the state of Liberation; by following proper thinking.

This proper thinking or the way of living has below given meaning.

Believe in the Lord and do one's duties by

1. Remembering that He is the doer and is getting things done thorough us.
2. Perform every work and duty as a worship to Him.
3. As far as possible recite His name. This ensures that our thoughts remain pure.
4. Knowing that He is the real owner and we are just the trustees of His wealth, be happy with whatever has been provided by Him. Do not aspire for more.
5. Knowing that He is omnipresent ; deal with every being with love and respect.

I think that ,if we follow these points in our life the definitely our living will become meaningful. This is the teachings I have understood from these Abhnaga.

Print this Article

75 th Marathi बहुतां जन्मां अंती जन्मलासी नराpost  दोन अभंगाचे एकत्रित post.

Blog address : http: // tukaramasteachings.blogsopt.in

e- mail address is rgphadke@gmail.com

अभंग १ ला :-

बहुतां जन्मां अंती जन्मलासी नरा । देव तूं सोयरा करीं आतां ॥ १ ॥

करीं आतां बापा स्वहिताचा स्वार्थ । अनर्थाचा अर्थ सांडीं आतां ॥ २॥

सांडीं आतां कुडी कल्पनेचि वाट । मार्ग आहे नीट पंढरीचा ॥ ३॥

पंढरीस जावें सर्व सुख घ्यावें । रूप तें पहावें विटेवरी ॥ ४॥

विटेवरी नीट आनंदाचा कंद । तुका नाचें छंदे नामघोषे ॥ ५ ॥

अभंग २ रा :-

बरे झाले आजिवरी । नाही पडलो मृत्यूचे आहारी ।

वांचोन आलो एथवरी । उरले ते हरी तुम्हां समर्पण ॥ १ ॥

दिला या काळे अवकाश । नाही पावलॊ आयुष्यनाश ।

कार्याकारण उरले शेष । गेलें ते भूस जावो परतें ॥ २॥

बुडणे कोठे पावता थडी । स्वप्नामाजी ओढाओढी ।

नासली जागॄतिची घडी । साच जोडी शेवटी गोड घास ॥ ३ ॥

तुम्हासी पावविली हांक । तेणे निरसला धाक ।

तुमचे भाते हे कवतुक । जे शरणागत लोक रक्षावे ॥ ४ ॥

रवीच्या नांवे निशीचा नाश । उदय होतांची प्रकाश ।

आतां कैचा आम्हा दोष । तू जगदीश कैवारी ।\ ५ ॥

आतां जळो देह सुख दंभ मान । न करी तयाचें साधन ।

तूं जगदीश नारायण । आलो शरण तुका म्हणें ॥ ६ ॥

अभंगाच्या मागची पार्श्वभूमी :-

हे दोन्ही अभंग तुकाराम गाथेच्या अगदी शेवटी शेवटी  वाचायला मिळतात. हे वाचले की लक्षांत येते की महाराजांनी आपल्यासारख्यांच्या उद्धारासाठीच तळमळीने हा उपदेश सांगितला आहे. पण महाराज स्वत:कडे मी कोणी मोठा ज्ञानी आहे अशी भूमीका न घेता स्वता:लाच हे सांगत आहेत. पण आपण जाणतोच की महाराज ब्रह्मज्ञानीच होते . असे संत जन्ममृत्त्यातीत असतात. पण जगामधल्यांचा दुख:परिहार व्हावा हीच त्यांची ईच्छा असते. मागे पाहिलेल्या " अणूरेणिया थोकडा … हा चरण असलेल्या अभंगामधे महाराजांनी स्पष्टच उल्लेख केला आहे की ते स्वत: जरी जन्ममृत्यातीत झाले आहेत तरीही जगावर म्हणजेच आपल्या सारख्यांचा उद्धार व्हावा म्हणून ते फक्त " उपकारापुरतेच आता उरले आहेत".

पहिला अभंग आपल्याला आठवण करून देतो आहे की आपल्याला अत्यंत दुर्लभ असा हा नरदेह मिळालेला आहे.

नरदेहाचे वैशिष्ठ्य हेच आहे की फक्त नरदेहामधेच जीवाला विचार करून योग्य अयोग्य काय ते ठरविण्याचे स्वातंत्र्य आहे.

तसे पाहिले तर सर्वच प्राणी " आहार , निद्रा, मॄत्यूभय, व मैथून " ह्यामधे सर्व जीवन काळ घालवतात.

येथे श्री समर्थांची एक ओवी आठवते ती म्हणजे

देह परमार्थी लाविलें । तरीच याचें सार्थ जालें । नाही तरी हें व्यर्थचि गेलें। नाना आघातें मृत्यपंथे ॥

पण फक्त मनुष्यच " सुखदु:खाचे कारणे कोणती ? आपण शाश्वत टिकणारे सुख मिळवू शकतो काय ? आपला निर्माता कोण आहे? त्याचा व माझा काय संबंध आहे ? मला अमरत्व मिळवता येईल काय ? कसे? ईत्यादी प्रश्नांवर विचार करू शकतो. असे विचार करणे म्हणजेच अध्यात्म-विचार करणेअर्थात देह परमार्थी लावणे होय.

ह्या प्रश्नांची उत्तरे भगवंताने गीते द्वारा दिलीच आहेत. उपनिषदांचे( वेदांताचे) अत्यंत जुने वाङ्मय पण ह्या प्रश्नांचीच उत्तरे सांगतात. व ह्याशिवाय आपल्या संतांनीही ह्यावरचे मार्गदर्शन " गाथा, दासबोध, ज्ञानेश्वरी, भागवत ईत्यादी ग्रंथांद्वारे केलेले आहे.

म्हणूनच अशा ग्रंथांचे वाचन करून , त्यात जे सांगितले आहे त्से वागून आपण आपला उद्धार करू शकतो. आता आपल्या पैकी बरेच जण सत्तरीला आलेलो आहोत. मग उशीर झाला की काय असे वाटण्याची पण शक्यता आहे. आहे. दुसîrÉÉ अभंगामधे तुकाराम महाराज आपल्याला दिलासा देताहेत की कांही हरकत नाही. अजूनही वेळ हाती आहे व त्याचा सदूपयोग करता येईल.

आता आपल्याला ह्या दोन अभंगाचा विचार करून अर्थ पाहता येतो.

दोन्ही अभंगांच्या अर्थाचे स्पष्टीकरण :-

१) पहिल्या अभंगाचे अर्थस्पष्टीकरण

प्रस्तावनेमधे आपण पाहिलेच की नरजन्म किती महत्वाचा आहे. महाराज म्हणताहेत की अरेबाबा, तुला हा नरदेह अनेक योनिंमधे फिरून आल्यावर मिळालेला आहे. आता एकच काम कर व ते म्हणजे भगवंताशी नाते जोड. त्याला आपलेसे कर. ( ह्यासाठीच शास्त्रांमधे मवविधा भक्ती सांगितल्या आहेत. ) हे नाते जोडायचे तर तुला एकच गोष्ट करावी लागेल. ती म्हणजे कांही अशा कल्पना तू धरून बसला आहेस त्यांचा त्याग कर.

मुख्यत: ह्या कल्पना म्हणजे १) वित्तेषणा ( धन-पैसा असला की सर्व सुखे मिळतील असे वाटणे व म्हणून पैसे कमविण्यासाठीच सर्व आयुष्य खर्च करणे ). २) दारेषणा :_ पुरुषाला वाटणारे स्त्रीसुखाचे आकर्षण व स्त्रीला वाटणारे पुरुषसुखाचे आकर्षण ) ह्यामुळेच वंशवृद्धी होते व तेही आवश्यकच आहे. पण कांही वयानंतर ही ईषणा असणे अयोग्य असेच आपली शास्त्रे सांगतात.

३) लोकेषणा :- प्रसिद्धीची हांव. ही ईषणा प्रत्येक शिकलेल्या व्यक्तीला असू शकते.

ह्या सारख्या ईषणा माणसाच्या वासना वाढ्वतात व जर मरेतेवेळी एखादी वासना शिल्लक असेल तर त्या वासनेप्रमाणे जन्म येतो. उदाहरणार्थ दारेषणेमुळे कुत्र्याचा जन्म येण्याची शक्यताच जास्त असेल.

भागवतामधे हरीणाच्या वासनेत गुंतल्यामुळे जडभरताला हरीणाचा जन्म ह्यावा लागला ही कथा आहे.

परंतू जर मला फक्त भगवंताच्या भेटीचीच वासना असेल तर काय होईल? उत्तर सोपे आहे. भगवंत हा जन्ममृत्यातीत आहे. म्हणजेच अशी त्याच्या भेटीची वासना मला मोक्षच देणारी असाणारी च आहे.

अभंगात तुकाराम महाराज हेच सांगताहेत की अशी वासना आता मनामधे यायला हवी व म्हणुन आता पंढरीची वाट धरा अर्थात सगूण भगवंताच्या स्मरणाची स्वत:ला सवय लावा. त्याचे स्मरण हेच आनंदाचा मुख्य स्त्रोत आहे. महाराज स्वता:चेच उदाहरण देऊन

सांगताहेत की मला जसा पांडुरंगाच्याच नामस्मरणाचा छंद लागला आहे तसा तुम्ही स्वत:ला नामस्मरणाचा छंद लावून घ्या.

ह्या पुढचा दुसरा अभंग आपणा सर्वांनाच असा दिलासा देतो आहे की जरी आतापर्यंत आपण नामस्मरण केले नसले तरीपण हरकत नसावी. जन्म व्यर्थ गेला की काय अशी चिंता करू नये. घाबरून जाऊ नये.

दुसîrÉÉ अभंगाचे अर्थस्पष्टीकरण :-

अभंगाच्या १ व २ ह्या कडव्यांमधे महाराज म्हणताहेत की : हे हरी हे बरे झाले की मला अजून मृत्यू आलेला नाही. येथपर्यंत म्रुत्यू पासून वाचलो हे फार बरे झाले. आता जे कांही आयुष्य उरले आहे ते मी तुम्हाला समर्पण करतो आहे.

( ही काळाचीच कृपा आहे की ) आजपर्यंत काळाने मला अवसर दिला आहे. त्यामुळे माझ्या आयुष्याचा नाश झालेला नाही. आत जे पूर्वी मी घालवले ते आयुष्य़ जरी फोलपटाप्रमाणे व्यर्थ गेले तर जाऊदे. निदान आता तरी मी बाकी उरलेले आयुष्य आहे त्त्याचा योग्य उपयोग करेन. व मला जे काय साधायचे आहे ते साधून घेईन.

येथेच महाराज आपल्याला स्वत:च्या आतापर्यंत गेलेल्या आयुष्याचा आढावा घ्यायला प्रवृत्त करताहेत. आपल्यासर्वांनाच माहीत आहे की मृत्यू कोणालाही कधीही येऊ शकतो. तसेच फक्त ह्या नरदेहामधेच आपल्याला योग्यरीत्या वागून नरदेहाचे सार्थक करून घेता येते.

जो योग्य प्रयत्न करून ह्याच देहामधे मुक्ती मिळवतो त्याला पुढचा जन्म कसा येईल ह्याची काळजी करण्याची खरे तर आवश्यकतच रहाणार नाही. भागवतामधे वर्णन आहे की परीक्षितराजाला ७ दिवस भागवताइकूनच मुक्ती मिळाली. आपल्या जवळ नक्कीच सात दिवसांपेक्षा जास्त वेळ आहे. तो व्यर्थ घालवायचा नाही एवढे समजले की पुरे होते.

मागच्या अनेक अभंगांच्या विवरणातून एक मुद्द स्पष्ट होतो की जो माणूस फक्त देहसुखाच्याच मागे धावत असतो त्याला अनेक जन्म घ्यावे लागतात. कारण एका वासने-पूर्ती नंतर मिळालेल्या भोगांची आठवण रहाते. ह्या आठवणीलाच वासनेचे बीज-रूप होणे म्हणताता येते. कधी कधी असे बीज ह्याच जन्मी फळाला येते. कधीकधी तसेच रहाते व त्यामुळे व पुढच्या जन्माची तयारी नकळत होते. ह्या वासना अनेक प्रकारच्या असता, उदाहरणार्थ :- शरीरसुखाबद्दलच्या, उत्तमोत्तम खायला मिळावे, घरदारा असावे, मान कीर्ती मिळावी , सूड घ्यावा , बदला घ्यावा अशा वासना, संपत्ती मिळावी, सर्व जग पहावे अशा वासना, ; इत्यादी. यादी जेवढी करावी तेवधी लांबतच जाईल.

पण जर माणूस जागा झाला व त्याला कळले की फक्त भगवंताची भेट होण्यातच खरे जीवन सार्थक आहे तसेच त्याला हे पण कळते की सर्व मानपान वगैरे तात्पुरतेच असतात. कांहीकाळानंतर ते सर्व विसरले जातात. त्यांच्यापासून मिळणारा आनंद वा दु:ख ही पण तात्पुरती अर्थात नाशवंतच असतात.

म्हणुनच खरा भक्त ह्या सर्वांची तमा बाळगत नाही. हाच मुद्दा अभंगाच्या शेवटच्या कडव्यामधील " आता देहासंबंधीचे जे मान-दंभ ईत्यादी अपचार आहेत व त्यांच्यामुळे मिळणारे सुख आहे त्याला आग लागॊ ! मी ते मिळावे म्हणून प्रयत्न करणार नाही " ह्या चरणांमधे आलेला आहे.

ह्या जागे होण्याबद्दल उद्‍गार अभंगाच्या ३ कडव्यामधे दॄष्टांत देऊन सांगितले आहेत. .

येथे तुकाराम महाराज म्हणतात की

१) जसा कोणी एखादा पाण्यात पडून बुडला पण नंतर तो किनाîrÉÉ ला लागला की त्याचे बुडणे खॊटे ठरते, किंवा

२) स्वप्नामधे जर दु:ख झाले , ते दु:ख जागे झाल्यावर शिल्लक रहात नाही,

३) जेवताना शेवटचा घास जर गॊड असेल तर मग आधी खाल्लेल्या अन्नाची चव उरत नाही;

तसेच एकदा कां भगवंताच्याभेटीचे सुख मिळाले की बाकीची सर्व सुखे मिळमिळीत होतात. त्यांची आसक्ती रहात नाही. म्हणून भगवंत भेटीची तळमळ लागणे हेच खरे जागे होणे होय.

असा जागा झालेला माणुस सतत भगवंताच्याच स्मरणात असतो. त्याचे भगवंताशी प्रेमाचे नाते जुळते. ह्या नात्याचे स्वरूप कधी मैत्रीचे ( अर्जून व कृष्णाचे ) , दासाचे ( समर्थ रामदास ) , पती-पत्नी चे ( मीराबाईंचे ) , घरमालक व चाकराचे ( एकनाथहाराज व श्रीखंड्याचे ) असे असते.

असे नाते जडले की भगवंत अशा भक्ताचा योगक्षेम वहातो. शरणागत भक्तांचे रक्षण करणे असे भगवंताचे कौतुक आहे

महाराज तर म्हणताहेत की जरी भक्तामधे कांही दोष असले तरी पण सुर्याचा उदय झाल्यावर जसा अंधाराचा नाश होतो ; तसेच एकदा कां भगवंताशी नाते जुळले की सर्व दोषांचे निरसन होते.

ह्या स्वानुभवाच्या जोरावरच महाराज अभंगात सांगतात की हे भगवंता ,मी हांक दिल्याबरोबर तुम्ही धावून आलात व माझे संकटामधे तुम्ही रक्षण केले आहे. मी तुम्हाला शरण आलो आहे.

अभंगाची शिकवण :-

थोडक्यात अशी शरणागती साधणे व नामस्मरण करणे हे दोन उपाय ह्या अभंगांद्वारे आपल्या सर्वांनाच ह्या मनुष्य जीवनाचे सार्थक करण्यासाठी तुकाराम महाराजांनी सांगितले आहेत.

ह्यासाठी समर्थ म्हणतात तसे संसार त्याग न करितां ।प्रपंच उपाधी न सांडितां । जनामधे सार्थकता । विचारेची होये ॥

येथे विचार म्हणजे विवेकाने खालील प्रमाणे आचरण करणे होय.

भगवंता विषयी अनन्य भाव ठेवून जगामधे वावरणे. त्यासाठी

१) जमेल तेवढे वाचेने सतत भगवंताचे नाम जसे " श्रीराम, ॐ नम: शिवाय ईत्यादि घेणे.

२) भगवंतच सर्व कर्ता-करविता आहे हे ध्यान मधे ठेवून आपल्याकडे जे काम येते ते त्याचीच पूजा करतो आहे ह्या भावनेने नीटपणे करणे.

३) तसेच ह्या जगामधे जे जे कांही आहे उदाहरणार्थ आपल्याजवळ असलेली संपत्ति, आपली मुलेबाळे , घरदार ईत्यादी सर्वकांही , त्याचा खरा स्वामी भगवंतच आहे हे समजून रहाणे, समाधानी वृत्ती ठेवणे.

४) भगवंत सर्वभूती आहे हे समजून प्रत्येकाबरोबर प्रेमाने ,नीती न्यायाचा व्यवहार करणे.,

असा अर्थ आपण घेऊन जर स्वत:ची वागणूक ठेवावी ,तर मग आपोआपच जन्मसार्थक होईल हीच शिकवण येथे आहे असे मला वाटते.

Print this Article